Samarqand davlat arxitektura qurilish unversiteti

Автоклав нима?
Автоклавнинг вазифаси сув 100 даража ҳароратга етганда, сувнинг табиий буғланиши тамойилини ўзгартиришдир. Сув ҳароратининг юқори кўтарилиши мумкин эмас, чунки ҳамма нарса газ ҳолатига ўтгунча сув интенсив буғланади. Сувнинг газ ҳолатига ўтиши унинг кучли қайнаши билан бирга келади. Суюқликни иситиш вақтида қизғин буғланиш 90 даража ҳароратда бошланади, аммо автоклавда сув буғи атмосферага чиқмайди, лекин камера ичида қолади ва шу билан ички ҳаво босимини оширади. Буғланиш қанча узоқ давом этса, автоклав камераси ичидаги босим шунчалик юқори бўлади.
Сувнинг суюқ ҳолатидан фарқли ўлароқ, сув буғи, бошқа ҳар қандай газ каби, исиши ва сиқилиши мумкин ва шу билан автоклавнинг ёпиқ идишидаги босимни қўшимча равишда оширади. Ҳарорат ва босимнинг ошиши суюқликнинг буғланишини тўхтатиш учун зарур шарт-шароитларни яратади, шундан сўнг босимнинг ошиши фақат сув буғининг ҳароратини ошириш орқали ҳосил бўлади.
Автоклав нима?
Автоклав тузилиши
Замонавий саноат автоклавлари юқори маҳсулдорликка эга мураккаб юқори технологияли қурилма ҳисобланади. Тузилиши бўйича автоклавлар вертикал, горизонтал, айланадиган, тебранувчи ва устунли бўлади. Автоклав идиш (камера, цилиндр) шаклига эга бўлиб, у иш пайтида махсус ўрнатилган шарсимон қопқоқлар билан ёпилади, бу унинг тўлиқ маҳкамлигини таъминлайди, чунки маҳсулот ундаги юқори ҳароратгача босим остида иситилади.
Автоклавлар илмий тадқиқотлар, тиббиёт, биология, металлургия, кимё, резина, озиқ-овқат саноати, қурилиш материаллари ишлаб чиқаришда ишлатилади.
Қурилиш материалларини, хусусан, силикатларни ишлаб чиқариш калций гидросиликатларининг гидротермик синтезига асосланган бўлиб, у автоклав реакторида 0,8-3 МПа босим ва 175-200 C° ҳароратли тўйинган буғ муҳитида амалга оширилади.
Автоклав тарихи
Замонавий автоклавнинг прототипи 1680 йилда Д. Папен томонидан яратилган стерилизация учун тиббий асбоб бўлган (у юқори ҳароратда, лекин атмосферадан юқори босимсиз амалга оширилган) стерилизатор ёки қуритгич деб аталган.
1795 йилда француз қандолатчиси Ф. Апперт озиқ-овқат маҳсулотларини сақлаш усулини ихтиро қилган. У маҳсулотларни махсус идишга солиб, оддий сувда қайнатган; Шундай қилиб, уйда (маиший) фойдаланиш учун биринчи автоклав олинган.
1879 йилда француз Ч.Чемберлен ҳақиқий автоклавни яратган, унда ҳароратнинг ошиши билан зарур босим яратилган. Ихтиро фақат асбобларни стерилизация қилиш муаммосига дуч келган кимёгарлар ва шифокорлар орасида тарқатилган.
Автоклав тарихи
Кимёвий технологияда қўлланиладиган замонавий автоклавнинг прототипи 1904 йилда В.Н.Ипатиев томонидан яратилган аппаратдир.
Қурилишда автоклавда силикат (оҳак-қум) ғиштларини тайёрлаш усули Германияда 1880 йилда олим В.Михалис томонидан ихтиро қилинган.
Россияда оҳак-қум блоклари, фибролит, қоплама плиталарини ишлаб чиқариш учун автоклав қурилмалари 1930 йилларда пайдо бўлган.
1950 йилларга қадар автоклавланган силикат маҳсулотларининг ягона тури қум-оҳак ғиштлари ва ячейкали силикат бетондан ясалган кичик тошлар эди. Бироқ, рус олимларининг меҳнати туфайли дунёда биринчи марта йиғма қурилиш учун йирик ўлчамли силикат-бетон автоклавли маҳсулотлар ишлаб чиқариш яратилган.
Автоклавда сунъий тош маҳсулотларини шакллантириш имконияти 19 асрнинг охирида Россияда ўрнатилган бўлиб, силикат маҳсулотлари, деталь ва конструкцияларни, айниқса, бетонларни оммавий ишлаб чиқариш йўлга қўйилган.
Автоклав материаллари ишлаб чиқариш технологияси механизациялашган ва асосан автоматлаштирилган бўлиб, цемент материаллари ва маҳсулотларига нисбатан арзонроқ маҳсулотларни таъминлайди. Бу йўналишда самарали тадқиқотлар П. И. Баженов, А. В. Волженский, П. П. Будников, Ю.М.Бутт ва бошқалар томонидан амалга оширилган. Энг барқарор паст асосли гидросиликатлар автоклавда ҳосил бўлиши кўрсатилди.