Samarqand davlat chet tillar instituti tarjimonlik fakulteti tarjima nazariyasi va amaliyoti kafedresi

He do look quiet, don't 'e? D'e know 'oo 'e is, Sir? 
Ko‘rinishidan juda mo‘minga o‘xshaydi, to‘g‘rimi? Magarkim, uning 
kimligini aytolmaysizmi, janob? 
Asliyatdagi grammatik belgi «don't» o‘rniga «doesn't» ishlatilishi, fonetik 
belgi 'e o‘rniga he, 'oo o‘rniga who so‘zlarining ishlatilishi gapirayotgan personaj 
oddiy xalq tilida gapirayotganining belgisidir va u oddiy xalq tilidagi ibora 
«magarkim ayta olmaysizmi» so‘zlari bilan o‘girilishiga to‘g‘ri kelgan.
Asliyatdagi xorijiy kishilar nutqini tarjimada qayta yaratish ham qator 
xususiyatlarga ega. Asliyatda kontaminatsiyalashgan (buzib gapirilgan) so‘z 
formalarining ishlatilishini ikki tomonlama sharhlash mumkin. Birinchi holda 
matnda bunday buzib gapirilish muallifning shu tilning bilmasligi bilan bog‘liq 
xato bo‘lsa, ikkinchidan muallif personaj tilining o‘ziga xos xususiyatlarini 
ko‘rsatish uchun ataylab shu formadan foydalanadi. Birinchi holatda bunday buzuq 
tilda ifodalangan fikrni o‘qigan asliyat tiliga mansub kitobxon gapirayotgan 
personaj boshqa millatga mansub kishi ekanligini darrov payqaydi va uni o‘zicha 
«tarjima» qilishga urinadi. Tarjimon ham tarjima qilish jarayonida 
kontaminatsiyalashgan so‘z ifodalagan ma’noni to’g‘irlab tarjima qilishdan boshqa 
iloji yo‘q. Ikkinchi holatda esa muallif tomonidan personaj tilining xarakteristikasi 
sifatida ishlatilgan buzuq til matnning pragmatik potensialini tashkil qiladiki, 
tarjimon ham o‘z ona tilining vositalaridan foydalanib tarjimani shunday buzuq 
tilda amalga oshirishi, yoki so‘z yoki iborani o‘z ona tilida buzib gapirish 
yo‘llarini ixtiro qilish zarurati paydo bo‘ladi.
Juda ko‘plab tillarda buzib gapirishning umumiy, standart shakliga kirgan 
formalari mavjud. Ayni paytda so‘zlarni buzib gapirish usullari turli tillarda 
turlichadir. Masalan, fe’l formalarini to‘g‘ri tanlay olmaslik borasida yasaladigan 
kontaminatsiyalar rus tilida gapirishga urinadigan barcha xorijliklarga xosdir. 
Aytaylik, nemis va fransuz millatiga xos kishilar ruscha gapirsalar «я буду 
читать» so‘zi o‘rniga «я будет читать» jumlasini ishlatadilar. Agar shu jumlani 

---

36
o‘zbekcha kontaminatsiyalashgan formasini ishlatsak, «meniki o‘qiydi» formasini 
ishlatgan bo‘lardik. Tarjima tilida standartlashgan kontaminatsiyalarning 
mavjudligi tarjimonga asliyatdagidan tubdan farq qiladigan vositalardan 
foydalanish imkniyatini beradi. 
Agar asliyatda xorijiy tilda gapirayotgan shaxsning kontaminatsiyalashgan 
nutqi tarjima tilida kontaminatsiyalashgan standart shakli mavjud bo‘lmasa, 
tarjimon kommunikativ vaziyatni, gapirayotgan personaj xarakterining o‘ziga xos 
xususiyatlarini hisobga olgan holda o‘z variantini yaratadi. 
Xorijiy kishining kontaminatsiyalashgan nutqini tarjima tilida yoppasiga yoki 
ayrim so’zlar orqali amalga oshirish mumkin. Yoppasiga kontaminatsiyalashtirib 
tarjima qilishda nutq yoppasiga yoki uning katta qismi olinadi. Masalan fransuz 
millatiga mansub kishining ingliz tilini buzib gapirishi va uni tarjimalarda qanday 
ifodalanganligiga e’tibor beraylik: