Samarqand davlat universiteti g. S. Pardayeva tarbiyaviy ishlar metodikasi

Nazorat savollari:

1. Tarbiyaviy ishlar shakli deb nimaga aytiladi?

2. Tarbiyaviy ish shakllarining turlarini qanday izohlaysiz?
3. Tarbiyaviy ishlar shakllarining tasnifilang.
4. Shakllarni tanlashda qanday muammolar yuzaga keladi?
5. Tarbiyaviy tadbirlarni tashkil etishning qanday xususiyatlarini bilasiz?
II BOB. SINF RAHBARI
Maktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf rahbarining faoliyatini tashkil etish metodikasi
0’quvchilar bilim sifatini oshirish va sinfda intizomni mustahkamlash
Sinf rahbarining tarbiyaviy faoliyati samaradorligini oshirish usullari
Sinf rahbari ishini rejalashtirish. sinf rahbarining namunaviy yillik ish rejasini tuzish metodikasi
Sinf tarbiyaviy soatlari haqida umumiy tushuncha
Sinf rahbarining maktab, jamoat tashkilotlari bilan olib boriladigan ishlari


2.1. Maktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf rahbarining faoliyatini tashkil etish metodikasi
Sinf rahbari - o’qituvchi, unga ishonib topshirilgan sinfda o’quv-tarbiya ishlarini tashkil etadi, u o’qituvchilar orasidan tayinlanadi, unga sinfdagi tarbiyaviy ishlarni tashkil etish mas’uliyati yuklanadi [7].
Hozirgi vaqtda litsey va boshqa ta’lim muassasalarining turlari qayta tiklandi, umumta’lim maktab faoliyatining mazmuni o’zgardi. Shunga ko’ra, sinf rahbariyati institutining mazmuni ham o’zgardi.
Hozirda bir nechta sinf rahbari tiplari mavjud bo’lib:
1) bir vaqtning o’zida sinf rahbari vazifasini bajaradigan fan o’qituvchisi;
2) maktabda alohida fanni o’rgatadigan sinf o’qituvchisi, ya’ni minimal ta’lim yuklamasiga ega bo’lgan;
3) faqat tarbiya funksiyalarini bajaradigan sinf rahbari (ozod sinf rahbari).
Ba’zi ta’lim muassasalarida sinf rahbari (ozod etilgan sinf rahbari lavozimining bir varianti), shuningdek, tyutor (lotin tilidan. «himoyachi, patron, vasiy»), u minimal ta’lim yuklamasiga ega bo’lishi mumkin.
Ushbu lavozim nomlarining barcha variantlarida uning funksiyalar, huquqlar va majburiyatlar taxminan bir xil.
Maktab faoliyati uning Nizomi [7] bilan tartibga solinganligi sababli, bir nechta funktsiyalarni bajaradigan sinf rahbari faoliyati: tahlily, tashkiliy-muvofiqlashtiruvchi, funktsiyalari ham ushbu hujjatga asoslanadi.
Tahliliy funktsiyasi quyidagilarni o’z ichiga oladi:
1) psixolog yordamida o’quvchilarning o’ziga xos xususiyatlarini o’rganish va tahlil qilish (odatda, shaxsning tipi, xulq-atvori, xarakterning aks etishi);
2) o’quvchilar jamoasini uning rivojlanishida o’rganish va tahlil qilish.
Uning asosida boshlang’ich maktab o’qituvchilari va 10-11 sinf rahbarlari bilan o’rta maktab sinf rahbarlari bilan suhbat tashkil etiladi. Natijada, pedagoglar jamoa va o’quvchilar haqida dastlabki ma’lumotlarga ega bo’ladi. Sinf jamoasidagi munosabatlarni o’rganish va tahlil qilish jamoaning psixologik xaritasini tuzishni psixologga topshirgan ma’qul. Bu ishni sinf rahbari kuzatish, o’quvchilar bilan suhbatlashish, maxsus so’rovnomalar o’tkazish, o’quvchilarning ijodiy ishlarini tahlil qilish («bizning sinfimiz» kabi insho), o’quvchilarning oilaviy tarbiyasini tahlil qilish va baholash orqali o’zi tashkil qilishi mumkin.
Tarbiyaviy ishlarni samarali tashkil etish uchun sinf rahbari tarbiya natijasini aniqlab, uni baholashi va ularning tahlilini hisobga olgan holda kasbiy faoliyatini to’g’rilashi lozim. Boshlang’ich va o’rta maktabda - har chorakda (trimesterda), yuqori sinflarda olti oy ichida (yoki trimester oxirida) natijani aniqlash va baholash zarur. Sinf rahbari va sinf o’qituvchilari - psixolog va pedagoglarning yordami bilan natijalarni sarhisob qilish va faoliyatlarinini korreksiyalash lozim [17]. Sinf rahbari ushbu faoliyatni amalga oshirishi kerak.
Tashkiliy-muvofiqlashtiruvchi funksiya quyidagilarni o’z ichiga oladi:
1) maktab va oila o’rtasidagi aloqani o’rnatish va qo’llab-quvvatlash (shaxsan o’zi, ijtimoiy pedagog bilan birga);
2) bolalarning maktabdan tashqari faoliyatini tashkil etish (turli tadbirlarni o’tkazish);
3) ushbu sinf o’qituvchilari, psixolog, ijtimoiy pedagog, to’garaklar rahbarlari, boshlang’ich sinf va 5-7 sinf o’qituvchilari - kuni uzaytirilgan guruhining o’qituvchilari bilan ishlash;
4) psixolog, ijtimoiy pedagog va shaxsiy kuzatuv ma’lumotlarini hisobga olgan holda, har bir o’quvchi bilan alohida va jamoaviy pedagogik ish.
Kommunikativ funksiyasi:
1) bolalar o’rtasida ijobiy munosabatlarni shakllantirish, sinfdagi munosabatlarni boshqarish;
2) «ustoz - shogird» tizimida optimal munosabatlarni shakllantirish.
Bunday holda, sinf rahbari nizo yuzaga kelgan taqdirda vositachi sifatida faoliyat yuritadi. O’qituvchilar va o’qituvchilar o’rtasidagi ziddiyatlar uzoq vaqt davomida har ikki tomon ham kelishuvga erisha olmaganda uzayadi. Shunda sinf rahbari hech bo’lmaganda har ikki tomonga minimal darajada mos keladigan uchinchi yechim – «Iggin murosasi»ni taklif qilishi kerak (nizolar ko’pincha «adolatsiz» baholash va darslarda intizom buzilganligi sababli yuzaga keladi).