Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

16. 5 . Elektron to'lov tizimlari . Internet-banking. 
Elektron to'lovlar axborot tizimlarida, axborot texnologiyalari va texnik 
vositalarida ishlatiladigan elektron hujjatlar yordamida naqd pulsiz pul o'tkazish 
yo'li bilan amalga oshiriladi. 
WEBSUM - bu ma'lum bir mahsulotni yoki ma'lum bir xizmatni Internet orqali 
sotib olishga imkon beradigan elektron to'lov tizimi. WEBSUM tizimining 
elektron manzili: 
www.websum.uz
 ( Internet chakana to'lov tizimi ) . 

---

169 
Rasm. 16 .1. Internet-chakana to'lov tizimi. 
iPAY - bu iPAY tizimiga ulangan Internet-do'konlari, www.uzbex.com 
global savdo platformasi va UzEx savdo birjasi orqali Internet orqali to'lovlarni 
amalga oshirishga imkon beradigan O'zbekiston Respublikasining tovar va 
xomashyo 
birjasi 
uchun 
to'lov 
tizimi. 
IPAY
 tizimining 
elektron 
manzili: 
www.ipay.uz
 ( mijozlardan to'lovlarni qabul qilish 
usuli
 ). 

---

170 
16 .2. –rasm. Mijozlardan to'lovlarni qabul qilish usuli. 
O'zbekistonning global savdo tizimi bu shaxsiy kompyuterlaridan ham, UzEx 
savdo maydonchasidan ham xaridlarni amalga oshirishga imkon beradigan global 
milliy savdo maydonchasi mavjud. 
Ushbu savdo tizimi foydalanuvchilarga o'z mahsulotlarini iPAY tizimi orqali 
iloji boricha oson va qulay sotib olish va sotish imkonini beradi. O'zbekistonning 
global savdo tizimining manzili www.uzbex.com. 
16.3-rasm. O'zbekistonning global savdo tizimi 
Elektron to'lovlar axborot tizimlarida, axborot texnologiyalari va texnik 
vositalarida ishlatiladigan elektron hujjatlar yordamida naqd pulsiz pul o'tkazish 
yo'li bilan amalga oshiriladi. Xizmat tovarlari uchun elektron to'lovlar tizimi 
sotuvchining joriy hisob raqamiga pul o'tkazish va xaridorning shaxsiy 
hisobvarag'idan mablag 'olish yo'li bilan amalga oshiriladi. Internet banking - bu 
bank hisob raqamini internet orqali boshqarish imkoniyatini yaratadigan xizmat. 
Internet-banking orqali quyidagi operatsiyalarni amalga oshirish mumkin:

---

171 
- barcha turdagi moliyaviy hujjatlarni bankka yuborish; Istalgan davr uchun 
bankdagi hisob raqamidan ko'chirma va boshqa hujjatlarni olish.
- ayni paytda bank tomonidan amalga oshirilgan bank operatsiyalarini kuzatib 
borish.
- xatoliklar to'g'risida tezkor ma'lumot olish. 
- kiruvchi va chiquvchi to'lov hujjatlarini kuzatish va ularni bosib chiqarish
O'zbekistonda 2007- yildan boshlab Internet-banking korporativ mijozlar uchun 
xizmati yo`lga qo'yildi. Mamlakatda uning rivojlanishidagi navbatdagi qadam bu 
xizmatni jismoniy shaxslar uchun joriy etish bo'ldi. Internet-bankingning bank 
mijozlari oldida ko'plab qo'shimcha afzalliklari bor: 
1. Kompyuterga qo'shimcha dasturlarni o'rnatishga hojat yo'q;
2. Mijoz real vaqt rejimida o'zining bankdagi hisobvarag'i holati to'g'risida eng 
tezkor ma'lumotlarni olish imkoniyatiga ega;
3. Internet orqali o'z akkauntlaringizni boshqarish uchun sizga maxsus bilim va 
ko'nikmalarga ega bo'lishingiz shart emas.
Bugungi kunda dunyoning minglab banklari o'z mijozlariga Internet orqali 
o'z hisob raqamlariga kirish imkoniyatini taqdim etmoqdalar. Onlayn banklar 
banklar tomonidan yangi mijozlarni jalb qilishda va mavjudlariga sodiqligini 
oshirishda muhim rol o'ynashi mumkin. Bu birinchi navbatda kichik va o'rta 
korxonalarga taalluqlidir. Ular uchun xarajat emas, balki bankda xizmat ko'rsatish 
tezligi muhim ahamiyatga ega.