Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

Internet muhitidagi asosiy biznes modellari 
Internet muhitidagi asosiy biznes modellariga quyidagilar kiradi
1
B2B – biznes biznes uchun modeli Internet-texnologiyalar orqali 
kompaniyalar o’rtasidagi o'zaro aloqani o'z ichiga oladi. 
Masalan, firma tijorat takliflar uchun buyurtmani joylashtirishi mumkin, 
etkazib beruvchilardan joriy narxlarni haqida ma’lumot olish, shartnoma tuzish, 
to'lovlarni olish yoki to'lash, hujjatlarni taqdim etish. Bu Internetdagi faoliyat turi 
mahalliy korxonalari uchun eng istiqbolli hisoblanadi Bu model ishlab chiqaruvchilar 
1
Мак-Картни М.Р., Пэйтел К. Секреты успеха в электронном бизнесе. СПб.:Питер, 2001. 752 с.
Elektron biznes 
Elektron tijorat 
Elektron firma va 
provayderlar 
Internet xizmatlar 
Kontent internet xizmatlar 

---

19 
o'rtasidagi tijorat aloqalarni yangi darajada va ular o'rtasidagi hamkorlik 
munosabatlarni o/rnatish uchun qulay zamin yaratadi. Bozor yanada ochiq bo'lib, 
xorijdan materiallar va asbob-uskunalar importidan va hamkorlarni uzoq muddatli 
qidiruvdan ozod etadi. Elektron tijorat korxonaga jahon bozorida yuqori faollik 
uchun ko'proq imkoniyat yaratadi. B2B tizimi bir vaqtni o’zida oddiy 
foydalanavchilar ko’ra oladigan va kirib turadigan ochiq ham alohida hamkorlar yoki
ishchi guruhlar uchun yopiq bo’lib, belgilangan texnologik vazifalarni bajaradi 
Funktsional jihatdan B2B resurslarida quyidagi guruhlarni ajratish mumkin: 
- Kataloglar. B2B turdagi saytning eng oddiy turi bolib, xaridorlar belgilangan narx 
bilan mol sotuvchini topadi.
- elektron birjalar. Kataloglarga qaraganda murakkabligi bilan farqlanadi va 
funktsional jihatdan haqiqiy o'xshash. Don, qog'oz, metall va boshqalar kabi asosiy 
iste’mol tovarlari savdosi uchun ishlatiladi 
- kim oshdi savdosi. Bunday saytlar funktsional jihatdan haqiqiy kim oshdi savdosiga 
va virtual B2C kim oshdi savdosiga o'xshashdir, ammo B2B modelining o'ziga xos 
xususiyatlari tufayli ko'pincha ortiqcha zaxiralarni sotish uchun ishlatiladi. 
- elektron hamjamiyatlar. Biznesni yuritish uchun doimo odatiy bo'lgan biznes 
operatsiyalarini bajarishni bildiradi. Biznesni olib borishda ishtirok etishi mumkin 
bo'lgan boshqa ko'plab sohalardan sheriklar bo’lishini talab qiluvchi ko’plab 
yo’nalishlar mavjud. Masalan, har xil tadqiqotlar, g’oyalar almashish. Internet sa'y-
harakatlar va manfaatlarga birlashish uchun nuqsonsia vosita.
B2C – biznes iste'molchilar uchun bugungi kunda eng ommabop elektron 
tijorat shakli hisoblanadi. Bunday holda, faoliyat to'g'ridan-to'g'ri oxirgi iste'molchiga 
sotishga qaratilgan. B2C ning eng katta namunalaridan biri bu www.amazon.com, 
Amerikada kitob savdosi bilan shug'ullanadigan sayt bo’lib dunyo bo'ylab 50 million 
mijozga ega. Aynan shu sayt bir necha yil davomida Qo'shma Shtatlardagi oddiy 
bukinistik bozorini barbod bo’lishiga muvaffaq bo'ldi.
Internetga ulanish muammolar mavjud mintaqalarda, xavfsiz to’lov tizimlar va 
etkazib berish xizmatlari ishonchli ishlashi sharoitlardagina B2C modeli iste'molchi 
uchun tovarlar va xizmatlarni yetkazish nuqtai nazarifan yirik shaharlar va chekka 
mintaqalardagi korxonalar o'rtasidagi farqlarni yo'q qilish uchun samarali vosita 
hisoblanadi. B2C iste'molchilarga dunyoning istalgan nuqtasidan tovarlar va 
xizmatlarni etkazib berishni osonlashtiradigan savdoning yangi texnologiyani 
yaratadi. B2C-ning yana bir ijobiy tomoni - vositachilarning minimal soni 
ishtiroqida to'g'ridan-to'g'ri sotish. Vositachilarsiz ishlash joylarda raqobatbardosh 
narxlarni belgilash va hatto ularni oshirish (vositachilarning ulushi bundan istisno), 
bu tabiiy ravishda foydaning o'sishiga imkon beradi.