Samarqand davlat universiteti pedagogika kafedrasi

«Pedagogika» atamasi «Peyne»-«bola»va «aygogeyn»-«etaklamoq» degan ma`noni bildiruvchi lotincha «paydagogos» so`zlaridan paydo bo`lishi quyidagicha izohlanadi: eramizdan oldingi I asrlarda Gretsiyada, quldorlarning bolalalarini ovqatlantiradigan, sayrga olib boruvchi, tarbiyachi-qullarni «pedagog» deb atalgan. U bolalarning kamolga yetishiga mas`ul bo`lgan. Quldorning bolasini yetaklab maktabga olib borgan va olib kelgan. Maktabda ishlovchi o`qituvchilarni «didaskallar» (didayko-men o`qitaman) deyishgan. Feodalizm jamiyatiga kelib esa har ikki kasbdagi kishilar hamkorligi natijasida ta`lim-tarbiya bilan maxsus shug’ullanuvchilar vujudga kelgan. Ularni chex pedagogi Ya.A.Kamenskiy ta`kidlaganidek, «pedagog» deb nomlaganlar va bu so`z hozir ham ta`lim-tarbiya beruvchi o`qituvchilarga nisbatan qo`llaniladi.
Har qanday fanning ob’ekti va predmetini farqlash muhim ahamiyatga ega.
Fanning ob’ekti - shu fan tadqiq etadigan voqe’lik qismi ya’ni, o’rganish sathi, maydoni hisoblanadi.
Shu nuqtai nazardan, pedagogika fanining ob’ekti- pedagogik jarayonda kechadigan tarbiyalash, ta’lim berish, rivojlantirish asosida shakllanadigan inson hisoblanadi.
Pedagogika o’zining ob’ektini – rivojlanayotgan, doimiy yuksalish sharoitidagi insonda anglaydi. Bu inson doimiy ravishda tabiat hamda jamiyat qonuniyatlariga bo’ysunib, ular bilan uyg’unlikda faoliyat ko’rsatadi.
Fanning predmeti- ob’ektdagi bevosita o’rganiladigan aniq soha bo’lib, u o’z xususiyatlari, sifatlari va jihatlariga ega.
Predmet – bu tadqiqotchi (sub’ekt) tomonidan mazkur ob’ektda qo’yilgan vazifani o’rganish sohasi hisoblanadi.
Pedagogika fanining predmeti- bir butun yaxlitlikdagi pedagogik jarayonning qonuniyatlari va mohiyati hisoblanib, shaxsning shakllanishi va rivojlanishi ushbu jarayonda kechadi.
Lo’nda qilib aytganda pedagogikaning predmeti - inson rivojlanishini ta’minlaydigan pedagogik jarayondir.
Zamonaviy pedagogik jarayon bir qator o’zaro bog’liqlikdagi jarayonlar: o’qitish, tarbiyalash, o’z-o’zini tarbiyalash, rivojlanish, ta’lim, psixologik tayyorgarlikni o’zida qamrab oladi.
Zamonaviy talqinda pedagogikaning ob’ekti bo’lib-pedagogik jarayon ishtirokchilarining o’zaro ta’siri hisoblansa, predmeti esa- o’zaro ta’sirning maqsadi, mazmuni, yo’llari hamda pedagogik texnologiyalarda o’z aksini topadi.
Pedagogikaning predmeti yanada yaqqolroq holda pedagogik kategoriyalarda namoyon bo’ladi. Ularning eng ahamiyatlilari: pedagogik jarayon, o’qitish, tarbiyalash, o’z-o’zini tarbiyalash, pedagogik printsiplar, ta’lim va tarbiyaning shakl hamda metodlari hisoblanadi.
Pedagogika-insonning butun hayoti davomida rivojlanish vositasi va faktori sifatidagi pedagogik jarayonni tashkil etish va amalga oshirishning qonuniyatlari, printsiplari, metodlari, vositalari, shakllarini o’rganuvchi fan hisoblanadi.
Pedagogik nazariyalar poydevorida inson tabiati, uning etilishi, o’sishi, rivojlanishi haqidagi g’oyalar yotadi.
Umuman olganda, Pedagogika fani ham boshqa fanlar qatorida o’zi o’rganadigan faoliyat sohasidagi hodisalarni tasvirlash, tushuntirish, bashorat qilish funktsiyalarini amalga oshiradi. Ammo pedagogika ilmi ijtimoiy-gumanitar sohani o’rganish asnosida o’z alohida xususiyatlariga ham ega.U o’rganilayotgan sohani faqatgina obektiv namoyon qilish bilan chegaralanib qolmaydi. Undan pedagogik voqe’likka ta’sir ko’rsatish, uni o’zgartirish, takomillashtirish talab qilinadi. Shu sababli, pedagogika ilmida ikkita funktsiya birlashadi. Ya’ni ilmiy-nazariy (pedagogik voqe’likni o’z boricha qabul qilish), hamda konstruktiv-texnik(pedagogik voqe’lik aslida qanday bo’lishi kerak).