Samarqand davlat universiteti yusupov r. K. Ijtimoiy ishga kirish

 
 
 
 
 
 

---

56 
4-MAVZU: IJTIMOIY ISHNING ODOB VA AXLOQ 
MUAMMOLARI. 
Reja: 
4.1. Ijtimoiy ishning asosiy qadriyat va tamoyillari. 
4.2. Ijtimoiy ishda ijtimoiy ish etikasi. 
4.3. Ijtimoiy ishning axloq kodeksi. 
Ijtimoiy ishning asosiy qadriyat va tamoyillari.Ijtimoiy ishning 
asosiy qadriyat va tamoyillari bu dunyoviy bilim sirlarini egallashdir. 
O‘quv qo‘llanmadagi ma’ruzalar tanqidiy fikrlashimizga ko‘mak berib, 
muammolarning yechimini topishga yordam beradi, shuningdek, 
atrofimizni o‘rab turgan borliqni to‘liq tushunishimizga, anglashimizga 
yordam beradi. Ijtimoiy ish sohasining xizmatchilari o‘z mehnat 
faoliyatlarini amalga oshirishning kundalik jarayonlarida turli xil 
axloqiy dilemmalarning yechimini topish uchun izlanadilar. Bu 
muammolarning yechimini topish uchun ijtimoiy ish xodimi o‘z 
kasbining asosiy qadriyat va tamoyillarini chuqur bilishlari, bu sohadagi 
eng so‘nggi yangiliklardan xabardor bo‘lishlari zarur bo‘ladi. Ushbu 
nuqtai-nazar bilan yondashuv nafaqat masalaning huquqiy amaliyoti 
bilan bog‘liq bo‘lgan jihatlarini, balki odob-axloqqa oid bo‘lgan 
tomonlarini ham ko‘proq bilish zarurligini talab qiladi.
Ijtimoiy himoya qilish siyosatining yuritilishi, bu sohani tadqiq 
etish va amaliyotini o‘rganish bo‘yicha talabalarga o‘qitilayotgan o‘quv 
kurslari: ona tili va adabiyoti, xorijiy tillar, davlat huquqi, tarix va 
iqtisodiyot, sotsiologiya va psixologiya, matematika va fan tarixi, 
madaniyat va san’at tarixi – bu fanlarning barchasi talabalarni o‘tmish 
bilan tanishtiradi, dunyoqarashining kengayishiga xizmat qiladi, ijtimoiy 
ish kasbini egallovchining hayotiy faoliyatini faollashtirishga xizmat 
qiladi.
Ijtimoiy ishning asosiy qadriyat va tamoyillari dunyo bo‘yicha 
tashkil topgan quyidagi tashkilotlar faoliyati bilan bog‘liq holda 
o‘rganiladi. 
Bu quyidagilar: 
1. Ijtimoiy ish xodimlarining xalqaro federatsiyasi (IIXF). 

---

57 
2. Ijtimoiy ish bo‘yicha maktablar(o‘quv bilim yurtlari)xalqaro 
assotsiatsiyasi (IIXA). 
Ijtimoiy ish xodimlari xalqaro federatsiyasi (IIXF) va Ijtimoiy ish 
bo‘yicha maktablar(o‘quv bilim yurtlari) xalqaro assotsiatsiyasi (IIXA) 
o‘zaro kelishuviga ko‘ra ijtimoiy ishning asosi bo‘lib hisoblanadi. Ular 
kadrlarni kasbga tayyorlash jarayonida katta ahamiyatga ega bo‘lgan 
vazifalarni bajaradi va amaliyotda ham shu darajada o‘z faoliyatini aks 
ettiradi. Ijtimoiy ish doimiy xavf va tasodifiy qiyinchiliklarga ega bo‘lib, 
kayfiyatning buzilishiga olib keluvchi natijalarning kelib chiqishiga 
ta’sir ko‘rsatuvchi ko‘rsatkich sifatida ham xizmat qiladi. Bu tarzdagi 
natijalar, albatta, bilim, qadriyat va ko‘nikmalarning egallanishidagi 
yetishmovchilik yoki kamchiliklar hamda ularni qo‘llay olishga nisbatan 
moyillikning mavjud emasligidan kelib chiqishi mumkin. 
Ijtimoiy ishdagi kompetentlikning asosiy tamoyillari quyidagi 
sxemada aks ettiriladi: 
IIXF va IIXA ishining etika borasidagi maqsadi-ijtimoiy ish 
bo‘yicha tashkilotlar, ijtimoiy ish bo‘yicha maktablar, shuningdek, shu 
sohadagi talabalar tomonidan etik muammolarning muhokama va tahlili 
M 
A 
L 
A 
K 
A 
B 
I 
L 
I 
M 
K 
O‘ 
N 
I 
K 
M 
A

---

58 
jarayonini ta’minlashga ta’sir qilishdan iboratdir. Bundan tashqari, 
ijtimoiy ishchilar duch keladigan ba’zi etik muammolar ular ishlayotgan 
muayyan hudud uchun xos bo‘lib, boshqalari o‘zga mamlakatlar uchun 
umumiy bo‘lishi mumkin. Shu jihatdan IIXF va IIXA umumiy 
tamoyillar 
darajasida 
to‘xtalgan 
holda 
ularni 
umumiy 
tasdiqlattirishlardan ko‘zlangan asosiy maqsadlari butun dunyodagi 
ijtimoiy ishchilarning o‘z ishlari davomida hal etadigan aniq qarorlarini 
chiqarishda ular duch keladigan muammo va dilemmalar borasida o‘ylab 
ko‘rishlariga rag‘batlantirishdan iborat. 
Ijtimoiy ish etikasi: tamoyillar jihatidan yondashilganda,
1994 - yilda Kolombo shahri (Shri-Lanka)da Ijtimoiy xodimlar xalqaro 
federatsiyasi umumiy yig‘ilishida “Ijtimoiy ish etikasi: tamoyillar va 
nazariyasi” nomli hujjat qabul qilindi. Bu hujjat ikki qismdan iborat. 
“Ijtimoiy ish tamoyillarining xalqaro deklaratsiyasi” va “Ijtimoiy 
xodimlarning xalqaro axloqiy andozalari”. Bu hujjatlarning qabul 
qilinishi Federatsiya tomonidan uzoq yillar davomida orqaga surib 
kelindi, bunga ajablanmasa ham bo‘ladi. Bu tashkilotga a’zo bo‘lgan 
yuzlab mamlakatlarning a’zolari diniy va siyosiy qarashlari bo‘yicha 
juda xilma-xil. Ularni yo‘llagan davlatlar o‘zlarining tuzilishi, 
boshqaruv shakllari, madaniyati bo‘yicha xilma-xil bo‘lib, o‘zlarining 
an’analariga va ijtimoiy ishning shakllanish tarixiga ega. Qizg‘in 
munozaralardan keyin umumiy xulosaga kelishga muvaffaq bo‘lindi, 
shuning natijasida mazkur deklaratsiyalar dunyoga keldi. 
Bugungi zamonda ijtimoiy ish xodimi kasbining odob-axloq 
me’yorlarini ko‘proq tushunishlari va ularga so‘zsiz amal qilishlari talab 
qilinadi. Ijtimoiy ish xodimi o‘z faoliyatida kasbiy etikaga (odob-axloq 
me’yorlari) qat’iy amal qilishlari, zarur bo‘lganda huquqiy va axloqiy 
tamoyillarni aniq bir holatlarda qo‘llay bilishlari nihoyatda muhimdir. 
Xuddi shu kabi, ijtimoiy himoyalash jarayonida paydo bo‘lgan 
muammoli vaziyatlarda, ularni zudlik bilan bartaraf etish choralarini 
qo‘llay olishlari kerak bo‘ladi. 
“Ijtimoiy ishning axloqiy tamoyillari deklaratsiyasida” quyidagi 
tamoyillar bayon qilingan: 

---

59 
- 
Har bir odam noyob hodisa bo‘lib, unga axloq nuqtayi 
nazaridan e’tibor berish lozim. 
- 
Har bir odam o‘z ehtiyojlarini qondirishda boshqalarning 
huquqlariga zarar yetkazmasdan harakat qilish huquqiga ega va u 
jamiyat farovonligini oshirishga o‘z hissasini qo‘shishi lozim. 
- 
Har bir jamiyat, boshqaruv shaklidan qat’iy nazar, o‘zining 
har bir a’zosini maksimum darajada noz-ne’matlar bilan ta’minlashga 
intilishi lozim. 
- 
Ijtimoiy soha xodimlari ijtimoiy adolat tamoyillariga doxildir. 
- 
Ijtimoiy soha xodimi o‘zining bilimlarini, ko‘nikma va 
malakalarini alohida odamlar, guruhlar, jamoa va jamiyatlar taraqqiy 
etishi uchun, shaxsiy-ijtimoiy nizolarni hal qilish, ularning oqibatlarini 
bartaraf etish uchun sarf qilishi lozim. 
- 
Ijtimoiy ish diskriminatsiyani rad etish asosiga quriladi. 
Demak, u mijozlarning jinsi, yoshi, millati, diniy e’tiqodi, tili, siyosiy 
e’tiqodlari, jinsiy yo‘naltirilganligidan qat’iy nazar, amalga oshriladi.