Samarqand davlat univesiteti mexanika -matematika fakulteti
Download 0.93 Mb. Pdf ko'rish
|
funksional analizning asosiy prinsiplari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 29-ta’rif .
- 4-natija. A chiziqli operator chegaralangan bo‘lishi uchun uning uzluksiz bo‘lishi zarur va yetarli. 2-teorema.
24-tarif. Evklid fazosi normaga nisbatan to‘la bo‘lsa, u to‘la Evklid fazosi deyiladi 25-ta’rif. Cheksiz o‘lchamli to‘la Evklid fazosi Hilbert fazosi deyiladi. 26-ta’rif. Agar R va *
Evklid fazolari o‘rtasida o‘zaro bir qiymatli moslik o‘rnatish mumkin bo‘lib, * R * y *, x , R y , x *, y y *, x x
ekanligidan
* *, , * *, * y x y x va x x y x y x
munosabatlar kelib chiqsa, R va *
lar izomorf fazolar deyiladi Misol. ] , [ 2
a C Evklid fazosi to‘la emas , shuning uchun ] , [ 2
a C Hilbert fazosi bo‘la olmaydi. Misol. 2 va ] , [ 2 b a L lar cheksiz o‘lchamli to‘la separabel Evklid fazolaridir. Shuning uchun ular Hilbert fazolari bo‘ladi. Boshqacha aytganda, Evklid fazolarining izomorfligi shundan iboratki, bu fazolar o‘rtasida o‘zaro bir qiymatli moslik mavjud bo‘lib, bu moslik shu fazolardagi chiziqli amallarni va ulardagi skalyar ko‘paytmani saqlaydi.
; 0
, ( ; , 0 ) , ( x x x p L x x x p ; , ), , ( ) , ( L y x x y p y x p L y x R y x p y x p , , ), , ( ) , (
y x x y x p y x p y x x p , , ), , ( ) , ( ) , ( 2 1 2 1 2 1
x, ) , ( y x x
x x x , y x y x , E
x x x , 13
Ma’lumki, n - o‘lchamli ixtiyoriy ikkita Evklid fazosi o‘zaro izomorfdir. Cheksiz o‘lchamli Evklid fazolari o‘zaro izomorf bo‘lishi shart emas. Masalan 2 va
] , [ 2 b a C
fazolar izomorf emas, chunki 2 to‘la, ] ,
2 b a C esa to‘la emas. Chiziqli uzluksiz operatorlar Biz asosan chiziqli operatorlarni qaraymiz. Chiziqli operatorlarning aniqlanish sohasi va qiymatlar to‘plami chiziqli normalangan fazolarning qism fazolari bo‘ladi. Shunday qilib, bizga X va
Y chiziqli normalangan fazolar berilgan bo‘lsin. 22-ta’rif. X fazodan olingan har bir x elementga Y fazoning yagona y elementini mos qo‘yuvchi Y y X x y Ax ,
akslantirish operator deyiladi.([4] ga q.) Umuman
A operator X ning hamma yerida aniqlangan bo‘lishi shart emas. Bu holda Ax mavjud va
bo‘lgan barcha X x
A operatorning aniqlanish sohasi deyiladi va ) ( A D bilan belgilanadi, ya’ni:
va mavjud
: Y Ax Ax X x A D
Agar chiziqli A operator qaralayotgan bo‘lsa, ) ( A D ning chiziqli ko‘pxillilik bo‘lishi talab qilinadi, ya’ni agar
A D y x , bo‘lsa, u holda ixtiyoriy C , lar uchun
A D y x . 23-ta’rif. Agar ixtiyoriy
X A D y x , elementlar va ixtiyoriy C ,
uchun y A x A y x A ) ( tenglik o‘rinli bo‘lsa, A ga chiziqli operator deyiladi. 24-ta’rif. Bizga Y X A : operator va
A D x 0 nuqta berilgan bo‘lsin. Agar Y Ax y 0 0
0
A D U x lar uchun V Ax
A operator 0
x
uzluksiz deyiladi. 14
0
uchun shunday
0 mavjud bo‘lib, 0
x tengsizlikni qanoatlantiruvchi barcha
A D x
0 Ax Ax tengsizlik bajarilsa, A operator 0
x
26-ta’rif. Agar 0
nuqtaga yaqinlashuvchi ixtiyoriy n x ketma-ketlik uchun 0 0
A x A n bo‘lsa, u holda A operator 0
nuqtada uzluksiz deyiladi. 27-ta’rif. Y X A : chiziqli operator bo‘lsin. Agar shunday 0 C son mavjud bo‘lib, ixtiyoriy
A D x
x C x A (11) tengsizlik bajarilsa, A chegaralangan operator deyiladi. 28-ta’rif. (11) tengsizlikni qanoatlantiruvchi C sonlar to‘plamining aniq quyi chegarasi A operatorning normasi deyiladi, va u A bilan belgilanadi, ya’ni . inf C A
Bu ta’rifdan ixtiyoriy
A D x uchun x A x A tengsizlik o‘rinli ekanligi kelib chiqadi. 3-natija. Ixtiyoriy A ) , (
X L va
1
uchun A x A
29-ta’rif. Y X A : va Y X B : chiziqli operatorlarning yig‘indisi deb, ) ( ) (
D A D x elementga Y Bx Ax y elementni mos qo‘yuvchi B A C operatorga aytiladi. Ravshanki, C chiziqli operator bo‘ladi. Agar B A, ) , (
X L bo‘lsa, u holda C ham chegaralangan operator bo‘ladi va
(13) tengsizlik o‘rinli. Haqiqatan ham, x B A x B x A x B x A x B x A x C . Bu yerdan (13) tengsizlik kelib chiqadi. 30-ta’rif. A chiziqli operatorning
x elementga Ax
elementni mos qo‘yuvchi operator sifatida aniqlanadi, ya’ni 15
Ax x A .
Y X A : va Z Y B : chiziqli operatorlar berilgan bo‘lib ) ( ) (
D A R
B va A operatorlarning ko‘paytmasi deganda, har bir ) (A D x
Z fazoning ) (Ax B z
Z X BA C : operator tushuniladi. Agar
A va
B lar chiziqli chegaralangan operatorlar bo‘lsa, u holda C ham chiziqli chegaralangan operator bo‘ladi va
(14)
tengsizlik o‘rinli. Haqiqatan ham,
X Y Z Z x A B x A B x A B x C . Bu yerdan (14) tengsizlik kelib chiqadi. Operatorlarni qo‘shish va ko‘paytirish assotsiativdir. Qo‘shish amali kommutativ, lekin ko‘paytirish amali kommutativ emas. Agar
va
Y lar chiziqli normalangan fazolar bo‘lsa, ) ,
Y X L ham chiziqli normalangan fazo bo‘ladi, ya’ni
) , ( : ,
x A A p x 1 sup
funksional normaning 1-3 - shartlarini qanoatlantiradi. 1-teorema. X normalangan fazoni Y normalangan fazoga akslantiruvchi :
X
chiziqli operator berilgan bo‘lsin. U holda quyidagi tasdiqlar teng kuchli: 1)
A operator biror 0
nuqtada uzluksiz; 2) A operator uzluksiz; 3) A operator chegaralangan. 4-natija. A chiziqli operator chegaralangan bo‘lishi uchun uning uzluksiz bo‘lishi zarur va yetarli. 2-teorema. X normalangan fazoni Y normalangan fazoga akslantiruvchi chiziqli chegaralangan A operatorning normasi A uchun 16
x A x A A x x sup sup
1 (15) tenglik o‘rinli. Bu mavzuda biz chiziqli uzluksiz (chegaralangan) operatorlar fazosi ) ,
Y X L ning
to‘laligi haqidagi teoremani isbotlaymiz. Operatorlar ketma-ketligining kuchsiz, kuchli (nuqtali) va tekis (norma bo‘yicha) yaqinlashish ta’riflarini beramiz. Ularni misollarda tahlil qilamiz.
Y X L A n , } {
X L A , operator mavjud bo‘lib,
A A n , 0 bo‘lsa, } { n A operatorlar ketma-ketligi A operatorga norma bo‘yicha yoki tekis yaqinlashadi deyiladi va A A u n shaklda belgilanadi. 33-ta’rif. Agar ixtiyoriy X x
0
x A x A n bo‘lsa, } { n A operatorlar ketma-ketligi A operatorga kuchli yoki nuqtali yaqinlashadi deyiladi va A A s n shaklda belgilanadi. 34-ta’rif. Agar ixtiyoriy *
f
X x
x A f x A f n
} {
A operatorlar ketma-ketligi A operatorga kuchsiz yoki kuchsiz ma’noda ( A A w n ) yaqinlashuvchi deyiladi. 34-ta’rif Hilbert fazosida quyidagicha bo‘ladi. 35-ta’rif. Agar ixtiyoriy H y x , uchun y x A y x A n , , bo‘lsa, } { n A operatorlar ketma-ketligi A operatorga kuchsiz yaqinlashuvchi deyiladi. 3-teorema. Agar Y to‘la fazo bo‘lsa, u holda ) , ( Y X L fazo ham to‘la, ya’ni Banax fazosi bo‘ladi. Agar operatorning qiymatlari sonlardan iborat bo‘lsa, bunday operator funksional deyiladi. Agar
chiziqli fazoda aniqlangan f funksional uchun quyidagi shartlar bajarilsa 1)
X x x x f x f x x f 2 1 2 1 2 1 , , ; additivlik 2)
, , , f x f x x X yoki Download 0.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling