Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

11.3. Aholining harakat ko‘rsatkichlari statistikasi 
Aholining qayta takror ishlab chiqarilishi ya’ni avlodlarning almashuvi tug‘ilish 
va o‘lishga bog‘liqdir. Avlodlar almashuvi juda ko‘p omillarga bog‘liq bo‘lib, bularga 
turmush darajasi, tibbiy va ijtimoiy ta’minot, tabiat va ekologiya, xalqning an’analari 
va shu kabilar kiradi. 
Aholining tabiiy harakati tug‘ilish va o‘lishga bog‘liq. Shuning uchun statistika 
tug‘ilish va o‘lishni qayd qilib boradi. Bunda tug‘ilish koeffitsienti, bolalar o‘limi 
koeffitsienti, tabiiy o‘sish koeffitsienti kabi ko‘rsatkichlar hisoblanadi. 
Tug‘ilish koeffitsienti (Tk) ushbu davrda tug‘ilganlar sonini 1000ga ko‘paytirib, 
aholining o‘rtacha soniga bo‘lish bilan topiladi. 
soni
yillik
o`rtacha
Aholining
1000
soni
ar
Tug`ilganl


Tk
O‘lim koeffitsienti o‘lganlar sonini 1000 ko‘paytirib aholining o‘rtacha yillik 
soniga bo‘lib topiladi. 
soni
yillik
o`rtacha
Aholining
1000
soni
lganlar
O'
`


k
O
Bolalar o‘limi koeffitsienti alohida hisoblanadi, bunda bir yoshgacha o‘lgan 
bolalar hisobga olinib, tug‘ilganlarga nisbatan hisoblanadi. 

---

152 
Albatta o‘lim koeffitsienti aholining yoshi, jinsi, yashash hududlari, millati, 
oilaviy ahvoli kabi belgilari bo‘yicha har xildir. Shuning uchun ham statistika o‘lim 
sabablarini chuqur tahlil qilishda bu belgilar bo‘yicha xususiy o‘lim kreffitsiyentlarini 
ham aniqlaydi. 
Aholining tabiiy o‘sish koeffitsienti tabiiy o‘sish bo‘lgan aholi sonini 
(tug‘ilganlar sonidan – o‘lganlar sonining farqi) 1000 ko‘paytirib, aholi o‘rtacha soniga 
bo‘lib topiladi. 
soni
yillik
o`rtacha
Aholining
1000
o`lganlar)
lar
(Tug`ilgan
`



k
To
Bu yerda: To’k – aholining tabiiy o‘sish koeefitsiyenti; 
t – shu davrda tug‘ilganlar soni; 
o‘ – shu davrda o‘lganlar soni. 
O‘zbekistonda tug‘ilish, o‘lim va aholining tabiiy ko‘payishi to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar quyidagi jadvalda keltirilgan