Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

10.3. Aholining harakat ko‘rsatkichlari statistikasi 
Aholining qayta takror ishlab chiqarilishi ya’ni avlodlarning 
almashuvi tug‘ilish va o‘lishga bog‘liqdir. Avlodlar almashuvi juda ko‘p 
omillarga bog‘liq bo‘lib, bularga turmush darajasi, tibbiy va ijtimoiy 
ta’minot, tabiat va ekologiya, xalqning an’analari va shu kabilar kiradi. 
Aholining tabiiy harakati tug‘ilish va o‘lishga bog‘liq. Shuning 
uchun statistika tug‘ilish va o‘lishni qayd qilib boradi. Bunda tug‘ilish 
koeffitsienti, bolalar o‘limi koeffitsienti, tabiiy o‘sish koeffitsienti kabi 
ko‘rsatkichlar hisoblanadi. 
Tug‘ilish koeffitsienti (Tk) ushbu davrda tug‘ilganlar sonini 
1000ga ko‘paytirib, aholining o‘rtacha soniga bo‘lish bilan topiladi. 
soni
yillik
o`rtacha
Aholining
1000
soni
ar
Tug`ilganl
Tk

=
O‘lim koeffitsienti o‘lganlar sonini 1000 ko‘paytirib aholining 
o‘rtacha yillik soniga bo‘lib topiladi. 
soni
yillik
o`rtacha
Aholining
1000
soni
lganlar
O'
`

=
k
O
Bolalar o‘limi koeffitsienti alohida hisoblanadi, bunda bir 
yoshgacha o‘lgan bolalar hisobga olinib, tug‘ilganlarga nisbatan 
hisoblanadi. 
Albatta o‘lim koeffitsienti aholining yoshi, jinsi, yashash 
hududlari, millati, oilaviy ahvoli kabi belgilari bo‘yicha har xildir. 
Shuning uchun ham statistika o‘lim sabablarini chuqur tahlil qilishda bu 
belgilar bo‘yicha xususiy o‘lim kreffitsiyentlarini ham aniqlaydi. 

---

172 
Aholining tabiiy o‘sish koeffitsienti tabiiy o‘sish bo‘lgan aholi 
sonini (tug‘ilganlar sonidan – o‘lganlar sonining farqi) 1000 ko‘paytirib, 
aholi o‘rtacha soniga bo‘lib topiladi. 
soni
yillik
o`rtacha
Aholining
1000
o`lganlar)
lar
(Tug`ilgan
`

−
=
k
To
Bu yerda: To’k – aholining tabiiy o‘sish koeefitsiyenti; 
t – shu davrda tug‘ilganlar soni; 
o‘ – shu davrda o‘lganlar soni. 
O‘zbekistonda tug‘ilish, o‘lim va aholining tabiiy ko‘payishi 
to‘g‘risidagi ma’lumotlar quyidagi jadvalda keltirilgan