Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi


Download 2.33 Mb.
bet98/169
Sana02.12.2023
Hajmi2.33 Mb.
#1779575
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   169
Bog'liq
O‘zbekiston respublikasi oliy va

Joylashgan joyi

Davlat qo‘riqxonalari

«Baday-To‘qay»

1971

6642

Qoraqalpog‘iston

Hisor

1983

80986

Qashqadaryo viloyati

Zomin



1926, 1960 yilda qayta tashkil etilgan

26848



Jizzax viloyati

Zarafshon

1975

2352

Samarqand viloyati

Kitob

1979

3938

Qashqadaryo viloyati

Qizilkum



1971



10311



Xorazm va Buxoro viloyatlari

Nurota

1975

17752

Jizzax viloyati

Surxandaryo

1987

24554

Surxondaryo viloyati.

Chotqol

1947

35724

Toshkent viloyati

Orol payg‘ambar

1960




Surxond
aryo viloyati

Milliy parklar

Zomin milliy parki

1976

24 110

Jizzax viloyati

Ugam-Chotqol Milliy davlat tabiat Parki

1990



574 590



Toshkent viloyati



Maxsus tashkilotlar

Jayron ekomarkazi

1976

7122

Buxoro viloyati

Buyurtmaxonalar

Oqtov

1992

15420

Samarqand viloyati

Dengizko‘l

1992

50000

Buxoro viloyati

Qoraqir

1992

86225

Buxoro viloyati

Qarnobcho‘l

1992

40000

Samarqand viloyati

Qo‘shrabot

1992

16300

Samarqand viloyati

Muborak

1992

236846

Qashqadaryo viloyati

Sayg‘oq

1991

1000000

Qoraqalpog‘iston

Sarmish

1991

5000

Navoiy viloyati

Sechanko‘l

1992

7037

Qashqadaryo viloyati

Sudoche

1991

50000

Qoraqalpog‘iston

Tabiat yodgorliklari

Mingbuloq tumani

1993

1000

Namangan viloyati

Chust tumani

1994

96

Namangan viloyati

Markaziy Farg‘ona

1995

122

Farg‘ona viloyati

Yozyovon

1991

1842

Farg‘ona viloyati

O‘rmon va ovchilik xo‘jaliklari

Arnasoy




15600

Jizzax viloyati

Buxoro




39000

Buxoro viloyati

Dalvarzin




5360

Toshkent viloyati

Qozoqdaryo




400970

Qoraqalpog‘iston

Qorako‘l

1998

8275

Buxoro viloyati

Qo‘ng‘irot




2606515

Qoraqalpog‘iston

O‘zbekistonning tabiiy biologik resurslari ahamiyati jahon miqyosida tan olingan, masalan, Chotqol qo‘riqxonasi YUNESKOning biosfera zahirasi maqomiga erishgan.


Sayg‘oq kabi ko‘chmanchi hayvonlar uchun ahamiyatli deb Ustyurtdagi «Sayg‘oq» qo‘riqxonasi va Orol dengizi atroflari topilgan bo‘lsa, suv atroflarida yashovchi qushlar uchun o‘z ichiga «Arnasoy» qo‘riqxonasini olgan Aydarkul-Arnasoy ko‘llari, Dengizko‘l ko‘li, Qoraqir ko‘li, Yaltirbosh ko‘llari, Sudoche ko‘li, To‘dako‘l kabilar ahamiyati yuqori joylar deb topilgan.
Tabiatni muhofaza qilish Davlat qumitasi «O‘zbekiston Respublikasida ekologik turizmni rivojlantirish Konsepsiyasi va uning yaqin kelajakdagi istikbollari»ni ishlab chiqdi. Ushbu Konsepsiyada Vatanimizda ekoturizmni bosqichma-bosqich rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlar, tashkiliy-huquqiy masalalar ko‘zda tutilgan. Bu masalalar amalga oshirilgan taqdirda, O‘zbekiston Respublikasi jahondagi ekologik turizmi tarakkiy etgan mamlakatlar qatorida o‘z o‘rnini egallashi imkoniyatlari katta.
Qo‘riqlanadigan tabiiy hududlardagi ekologik marshrutlarni turistlik tashkilotlar shu zonalarning ma’muriyati, O‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish Davlat Qumitasi bilan kelishishi hamda “O‘zbekturizm” Milliy Kompaniyasi yoki Uzstandart Agentligidan sertifikatdan o‘tishi lozim. Bunda quyidagi hujjatlarni taqdim qilishlari lozim:

  • marshrut sxemasi (unda tegishli joy haritasida marshrut yo‘li tasviri bo‘lishi, dam olish uchun to‘xtash joylari, ovqat tayyorlash, tunash (qo‘nish) joylari ko‘rsatilishi kerak);

  • marshrutning bayoni, ya’ni: masofasi, to‘xtash joylari soni, o‘zini tutish koidalari, mavsumiylik, o‘tish vaqti, marshrutdagi odamlar soni berilishi;

Ekologik so‘qmoqlar, odatda, milliy tabiiy parklar va davlat buyurtmaxonalari bufer, rekreatsion hududlarida tashkil qilinadi.
Alohida hollardagina bu so‘kmoqlar qo‘riqxonalar orqali o‘tishi mumkin (lekin bunda atrof muhiga iloji boricha zarar yetmasligi, guruh maxsus gid alohida qo‘riqlanadigan zona mutaxassisi yetakchiligida yurishi lozim).
Turmarshrutni tuzishdagi rasmiyatchilik qoidalari tashkilotchilardan umumiy tabiiy xususiyatlardan tashqari alohida qiziqarli ob’ektlar (g‘orlar, qoyalar, irmoklar, ko‘llar), flora (dorivor va noyob o‘tlar, zaharli o‘simliklar, lishayniklar olami) va fauna (Qizil kitobga kiritilgan hayvonlar, hashoratlar) to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ham to‘plashni talab qiladi. Shuni aytish kerakki, ekologik yo‘lni tanlashda faqat landshaftning tipigina emas, balki bo‘lajak rekreatsion ekologik sigimni yuklamani ham hisobga olish lozim. Marshrut shunday rejalashtirilishi kerakki, o‘simlik va hayvonot dunyosining noyob turlari, ayniqsa, davlat muhofazasidagi turlari yashaydigan joylarni chetlab o‘tilishi zarur. Yo‘lga chiqishdan oldin turistlar xavfsizlik texnikasi, shu zonalarda o‘zini tutish qoidalari hamda qoida buzilganligi uchun ma’muriy-jinoiy javobgarlik to‘g‘risida yo‘l-yo‘rikdan o‘tganliklari haqida maxsus daftarga imzo chekishlari lozim. Odatda ekologik marshrut va uning vazifalarini bir necha guruhlarga bo‘lishadi5.
Shunga ko‘ra, ekologik marshrutlarning kuyidagi yo‘nalishlariga amal qiladi:

  • chiziqli (to‘g‘ri);

  • radial;

  • halqasimon;

  • yarim halqasimon va hokazo.

Vazifasiga ko‘ra ular quyidagi xillarga bo‘linadi:

  • bilim olish - sayr;

  • bilim olish - turistlik;

  • o‘quv - ekskursion;

  • sport;

  • rekreatsion va hokazo

Bilim olish-sayr marshrutlarini tuzishda (ularni ba’zan «dam olish kuni so‘qmoqlari» deb atashadi) quyidagi talablarni hisobga olish lozim:

  • masofa - 4 dan 8 km gacha

  • iloji boricha qo‘riqlanadigan zonaga kirish joyidan boshlanishi;

  • turistlarni bir guruhga yig‘ib, gid yetakchiligida 3-4 soat mobaynida tabiat, tarix va madaniyat yodgorliklari bilan tanishib, yo‘l-yo‘lakay ma’ruza tinglab shoshmasdan yurilishi lozim.

Bilim olish-turistlik yo‘nalishning o‘ziga xos tomonlari:

  • masofa bir necha o‘n kilometrdan bir necha yuz kelometrga yetishi mumkin;

  • ular qo‘riqxonaga kirish joyidan boshlanadi;

  • sayyohatning davomiyligi-1-2 kundan bir necha haftagacha;

  • turistlar guruhlarga birikib, marshrutni yetakchi va xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar (oshpazlar, ot boqarlar) hamrohligida bosib o‘tishadi;

  • turistlarning ushbu so‘qmoqni mustaqil o‘tishlariga ham ruxsat beriladi, lekin, agar yo‘l qo‘riqxona zonasi orqali o‘tadigan bo‘lsa, ularga ushbu hudud ma’muriyati xodimi hamrohlik qilishi lozim;

  • mustaqil sayyohat qilishdan oldin turistlar tegishli materiallar bilan ta’minlanishi va xavfsizlik texnikasi hamda o‘zini tutish qoidalari bilan tanishtirilishi zarur;

  • turistlar qo‘riqlanadigan zonaga kirish uchun to‘langan haq kvitansiya va ruxsatnomaga ega bo‘lishlari kerak.

O‘quv ekologik turistlik marshrutlari xususiyatlarini mutaxassislar odatda quyidagicha tushunishadi:

  • ushbu yo‘nalishlar faqat ekologik bilim olish uchun ochiladi va, avvolo, maktab o‘quvchilari, litseylar, kollejlar, oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun mo‘ljallanadi;

  • mavzu barcha ishtirokchilar uchun tushinarli bo‘lishi kerak;

  • odatda, masofa 2 kmdan oshmaydi (ko‘pi bilan 3 soatlik o‘quv ekskursiyasi uchun mo‘ljallanadi);

  • iloji boricha alohida qo‘riqxona chegarasidan boshlanadi;

  • bolalar yetakchi-ekskursovod yoki o‘quv muassasi o‘qituvchisi boshchiligida yurishadi.

Sport va rekreatsion marshrutlar. Odatda, ushbu hududlarning xususiyatlari: tog‘ ko‘llari va daryolar (rafting, dayving, yelkanli qayiq sporti), tog‘ cho‘qqilari (alpinizm, qoyalarga chiqish), plyaj (rekreatsiya), tuzli gorlar (davolanish) mavjudligini hisobga olib tuziladi. Ularning shu maqsadlarga mo‘ljallangan jihozlari, tajribasi va ruxsatnomasi bo‘lgan maxsus firmalar tuzadi.
Bunday joylarda, odatda, piyoda yoki otda yuriladi, lekin istisno sifatida (ma’muriyatning ruxsati bilan) avtomobilda yuriladi.. Har qaysi marshrutda 3 ta asosiy omil mavjud:

  • qiziqarlilik (jalb kiluvchanlik)-bu tushuncha tabiatning manzaraligi (go‘zalligi), o‘ziga xosligi va turli-tumanligi, yodgorliklarning noyobligi;

  • hammabopligi-hududga har yoshdagi guruhlarning tashrif buyurishi, ularning muayyan qoidalar va tadbirlarni bajarishlari imkoni borligi, hududning transport yo‘liga uzoq-yaqinligi;

  • axborotdorlik-turistlarning geografiya, biologiya, geologiya, ekologiya bo‘yicha bilim olishlariga imkoniyat borligi ya’ni ekologik marshrutning boshqa marshrutlardan farqi mavjudligi.

Ikkinchi tomondan, qo‘riqlanadigan zonaga kirishdan oldin ma’muriyat turistlar uchun axborotlar ko‘rgazma taxtalari o‘rnatishi lozim. Ayniqsa, uning bezatilishiga ahamiyat berishi kerak, chunki turistlarning marshrutga qiziqish-qiziqmasliklari shunga bog‘liq. Eng avvalo, bu ko‘rgazmada quyidagilar bo‘lishi lozim:

  • barcha marshrutlar to‘grisidagi ma’lumotlar (masofasi, murakkabligi, asosiy mo‘ljallar, yurish vakti, mavsumiyligi);

  • bu yerdagi flora va fauna, shu jumladan, davlat muhofazasidagilarning ro‘yxati;

  • yurish-turish (o‘zini tutish) qoidalari;

  • ob’ektlarni borib ko‘rish narxi;

  • gid (mutaxassis) ning hamrohligi shartligi yoki shart emasligi;

  • eng qiziqarli joylarning surati yoki rasmi;

- ushbu qo‘riqlanadigan hududning tarixiy ma’lumoti, geografik chegaralari, muloqat telefonlari, xodimlarning ro‘yxati.



Download 2.33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   169




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling