Samarqand koreys diasporasi marosimlariga oid etnografik leksemalarning yasalish xususiyatlari

SAMARQAND KOREYS DIASPORASI MAROSIMLARIGA OID ETNOGRAFIK LEKSEMALARNING YASALISH XUSUSIYATLARI
Mamatqulova X.A., Rahmonov B.A.
Samarqand davlat chet tillar institute
Oʻzbekiston va Koreya Respublikasi oʻrtasida diplomatik aloqalar oʻrnatilganiga tarixan hali uncha koʻp vaqt boʻlgani yoʻq. Ammo atigi shu yillar ichida har ikki mamlakat oʻrtasida siyosiy, iqtisodiy va madaniy hamkorlik boʻyicha juda koʻp ishlar qilindi. Oʻzbekiston va Koreya oʻrtasidagi aloqalar ikki doʻst mamlakat va qardosh xalqning boshqalarga oʻrnak boʻlarli darajadagi hamkorlik va doʻstlik munosabatlarining namunasidir.
Oliy darajadagi muloqotlar va mushtarak intilishlar samarasida mamlakatlarimiz hamkorligi barcha yoʻnalishlarda izchil rivojlanmoqda. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning 2017-yil 22-25-noyabr kunlari Koreya Respublikasiga davlat tashrifi oʻzaro munosabatlarni sifat jihatdan yangi bosqichga koʻtardi. Mazkur tarixiy tashrif koʻp qirrali aloqalarni rivojlantirish uchun mustahkam zamin yaratdi. Tashrif doirasida davlatlararo, hukumatlararo va idoralararo 20 dan ortiq bitim, shuningdek, umumiy qiymati 10 milliard AQSh dollaridan ziyod boʻlgan 64 ta hujjat imzolandi. Koreya Respublikasi Prezidentining Oʻzbekistonga davlat tashrifi Oʻzbekiston – Janubiy Koreya munosabatlari tarixidagi muhim voqea sifatida mamlakatlarimiz va xalqlarimizni yanada yaqinlashtirishga xizmat qiladi.
Oʻrta asrlardagi xitoy yozuvlarida ishlatilgan odat atamasi koreys tilidagiga
oʻxshash soʻzlar (punseok) mavjud. Bundan tashqari, yana bir nechta "odat" tushun-chasi uchun atamalar mavjud. Koreys etnograflarining asarlarida ham shunday atamalar qoʻllaniladi:
[sesa] ‘kundalik ishlar’ ma’nosini anglatadi. Ularda ikkita muhim nuqtani kuzatish mumkin:
Birinchidan- navbatda, marosimlar, urf-odatlar esa qishloq xoʻjaligi ishlari bilan chambarchas bog’liq hisoblanadi.
Ikkinchidan- inson tabiatning boʻlinmasligi orqali kosmik ritmga moslashadi va harakat qiladi. Koreys urf-odatlarining tasnifiga kelsak, "Marosimlar koreyadagi urf-odatlar va ularning ijtimoiy funktsiyalari" mashhur koreys etnografi Yu. Ionova quyidagi turlarni aniqlaydi va batafsil tavsiflaydi:

1. 
   davlat, mehnat va jamoa, milliy urflar;
   
2. 
   oilaviy an’anaviy va hayot tsikli marosimlari;
   
3. 
   Koreys urf-odatlari tizimida shamanlik marosimlari;
   

Shamanizm koʻp asrlar davomida koreyslarning asosiy e’tiqodi boʻlib kelgan,
tabiatni ruhlantirgan va koʻplab ruhlar va jinlarga ishonishgan. Koreya hududiga
buddizm kabi dinlarning kirib kelishi haqida, konfutsiylik va nasroniylik, shamanlik oʻz pozitsiyalarini saqlab qoladi va koreya jamiyatida yashashda davom etmoqda.
Shaman marosimlari quyidagi toifalarga boʻlinadi:
1. Shakl boʻyicha;
2. Shamoyil boʻyicha.
Ushbu oddiy marosimning maqsadi yovuz kuchlardan qutulish va oilani mumkin boʻlgan muammolardan himoya qilish kabilar nazarda tutiladi. Phudakkori odamdan yovuz ruhni quvib chiqarishni maqsad qiladi, kasallik, muvaffaqiyatsizlik yoki moliyaviy qiyinchiliklarga olib keladi deb hisoblangan.
Unga quyidagicha tasnif beriladi:
Harakat bajarilish joyiga qarab quyidagilar ajratiladi:
dagga - marosimi qishloq tashqarisidagi dalada oʻtkaziladi.
daeigie – qishloqda oʻtkaziladi;
jeongege - uyning hovlisida oʻtkaziladi;
jeongegi– suv omborlari yonida oʻtkaziladi;
Dengiz qiroli Yeonvan-sud shamani tomonidan ijro etiladi deb ishonishgan. Koreys xalqining eng boy merosida alohida oʻrin tutadigan holat mehnat faoliyati
bilan bog’liq. An’anaviy kalendar bayramlari ham bor, ular asrlar va ming yillar davomida xalqning mehnat faoliyati jarayonida shakllangan. Ushbu bayramlar endi an’anaviy koreysning bir qismiga aylangan. Biroq shuni ta’kidlash kerakki, jarayonda ijtimoiy-iqtisodiy va kalendar bayramlarida koreyslarning tarixiy va madaniy rivojlanishi juda kata ahamiyat kasb etadi, hukmron mafkuralar, dinlar, shahar madaniyati ta’sirida shakllanadi. Kalendar bayramlari atamasi birinchi navbatda tegishli an’anaviy ravishda ma’lum kunlarda, sanalarda oʻtkaziladigan bayramlar, fasllarning oʻzgarishi bilan ham, mehnatdagi asosiy chegaralar bilan ham bog’liq hisoblanadi. R. Sh. Jarilgasinova ta’kidlashicha: “bunday ikki tomonlama bogʻliqlik bayramning oʻzida ham, kalendarda ham oʻz aksini topgan, tuzilishida muhim rol oʻynagan marosimlar» deb ta’kidlagan. Shunday qilib, biz o’rganayotgan marosim qo’shig’i va kangansulla raqsi-bu taqvim bayramlari paytida toʻlin oyda ayollar tomonidan bajariladigan taqvim marosimi, masalan, 설 (oy taqvimidagi yangi yil), 대보름 (yilning birinchi to’lin oyi kuni), 단오 (oy taqvimidagi beshinchi oyning beshinchi kuni), 백중 (ettinchi oyning oʻn beshinchi kuni). oy taqvimiga koʻra), 추석 (oy taqvimiga koʻra sakkizinchi oyning oʻn beshinchi kuni) va boshqalar.
Ushbu taqvim marosimlarning asosiy maqsadi ekinlar hosildorligini oshirishdan iboratdir. Astronomiyadan foydalangan qadimgi koreyslar bilim qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishiga ta’sir koʻrsatadi deb baholashgan.
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, Koreys marosimlarining oʻziga xos xususiyati ularning oilaviy xarakteridir. Ular dastlab xitoy Konfutsiylik marosimidan olingan, bu yerda ularning koreyscha xususiyatlari joriy qilingan. Rossiyalik koreyslar uchun oʻziga xosligi va oʻziga xosligini saqlab qolish uchun ularning taqdiri qiyin boʻlganligi, koreys xalqining oʻziga xosligi tufayli, an’ana va urf -odatlarga rioya qilish muhim sanalgan. Ular tarix, madaniyat, dunyoqarash, psixologiya bilan bog’liq boʻlgan ma’naviy rishtalardan iborat. Ajdodlarga, keksalarga nisbatan hurmat, dunyo xalqlari orasida ajralib turadigan ta’lim olishga intilish aniq ifodalangan. Tirishqoqlik, belgilangan maqsadlarga erishishda qat’iyatlilik, oqsoqollarni hurmat qilish, har tomonlama ta’lim olishga intilish koreyslar orasida asosiy fazilatlar boʻlgan va hozir ham shunday boʻlib qolmoqda. Keksalarga hurmat tashqi tomondan ham namoyon boʻladi, masalan, kichik doimo katta bilan salomlashadi, ikkinchi qoʻli bilan tirsagidan ushlab, ikki qoʻli bilan narsalarni beradi va xushmuomalalik bilan harakat qiladi. Vaqt oʻtishi bilan urf -odatlar sezilarli oʻzgarishlarga uchraydi, lekin ularning mohiyati doimo asl holicha saqlanib qoladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   Mirziyoyev SH.M. Erkin va faravon demokratik Oʻzbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz.-Toshkent. “Oʻzbekiston” NMIY.2017.30-34-b.
   
2. 
   Savdazimova U.T., Choy So Yong va. b. "Zamonaviy koreys nasri antologivasi”.Antologiya. Toshkent, 2014. 78-bet
   
3. 
   Eung-Jin Baek. Modern Korean Syntax. — Toronto: Canadian Society for Korean Linguistics and Language Teaching, 1984. — p. 5530.
   
4. 
   Savdazimova U.T., Choy So Yong va b.” Mumtoz koreys adabiyoti shetiyati" O‘quv qo‘llanma. Toshkent, 2013. 66-bet.
   
5. 
   Kim Mun Uk, А. Ismоilоv. Kоrеуsсhа- о’zbеkсhа lug’аt. TоshDShI, Т.: О’zbеkistоn. 2006. - 700 b.
   
6. 
   http://www.kоrеааwаrd.соm