Samarqand veterenariya meditsina instituti «Ichki yuqumsiz kasalliklar va akusherlik kafedrasi» kafedrasi

Ishni bajarilishi.
Seziy almashuvchisi bo’lgan kulni eritib olingandan so’ng, kalsiy, stronsiy, ittriy va yarim metallari elementlari ittriy gidrooksidi cho’kmaga tushiriladi, so’ng ish xuddi oksalat usulidagidek olib boriladi.
Ikki barobar sulfat cho’kmasi filtrlanib ittri ajratilgandan so’ng, oz miqdordagi suvdagi bilan birgalikda stakanga o’tkaziladi va ustiga 15-20 ml 10% li KON eritmasi solinib, 10-15 minut qoldiriladi. Hosil bo’lgan seziy gidrooksidi cho’kmasi sentrafuga qilish orqali ajratiladi, so’ng ikki marta 10 ml qaynoq suvda yuviladi va 10 ml 4 n HNO₃ da eritiladi. Keyin eritmaga 200-300 bramat kaliy KBrO₃ qo’shiladi va unga 10 ml seziyni to’ktiruvchi qo’shiladi.
Cho’kma to’liq koagulsiyaga uchrashi uchun 30 minut xona haroratida qo’yiladi, so’ng sentrafuga qilish orqali cho’kma ajratilib, 2 marta 10-20 ml sezini yuvish suyuqligida yuviladi.
Cho’kma yodat seziy 6-8 ml 6 n. HCl da qizitish yo’li bilan eritiladi, so’ng miqdori 30-40 ml bo’lgunicha suv bilan aralashtiriladi. Eritmaga H2C2O4ni to’yingan eritmasi qo’shiladi va qizdirilib seziy oksalati cho’ktiriladi , keyin Rn 1-2 bo’lgan ammiak bilan neytralizasiya qilinadi.
Seziy oksalatini cho’kmasi 30 minut suv hammomida ushlanib filtrlanadi, keyin 2 marta 800-900 0Sda kuydiriladi. Kuydirishdan olingan seziy oksidi standart alyuminiy qoshiqchaga olinadi.
Beta aktivlikni o’lchash qalinligi 50 mg/sm bo’lgan alyuminiy filtrda olib boriladi, bu filtr Se-144 va 10% nurlanuvchi bir xil og’irlikdagi prozeodim -144 ni nurlanishini to’liq to’xtata oladi.
Seziy -144 aktivligini hisoblash quyidagi formula bilan bajariladi:
NoKCe KO3
A_{Ce-144 =} -------------------- Ku/kg.
mO9y.v.ye-2t

Seziy lantanoidlar guruhiga kirib o’zining qo’shimchalarida ikki darajali achishlarni namoyon qiladi; CeQ3 va CeQ4 . Ikkala achishlarda xam engil eriydigan nitratlar va xloridlar hosil bo’ladi. Analizlar kechishida ko’pincha erimaydigan aksalatlarni, fosfatlarni, ftoridlarni, yodatlarni, karbonatlarni, juftlik sulfatlarni qo’llanadilar. Seriy eritmalarda ikki valentli xolatda bylishi uni erda kam byladigon elementlar guruhi bilan borligini aniqlash, shu tarzda ulardan ajratilishiga imkoniyat yaratadi. Seriyni xususiyati (Ce Q4 ) kompleksli qo’shimchalarni shakillanishi uni suvli eritmalaridan, ionlar almashinuvi uslublari va ekstratsiya yo’li bilan uni ajratishga imkoniyat beradi.

Seriy 9 radioaktiv izotoplarga ega, atom massalari 133 dan 146. Radiotoksikologik nisbatda eng muximlari Ce-144 (Tq284 kun; E q0,18- 0,32 MEV),Ce-143 (Tq33yil; E q 0,22- 1,38 MeV), Se-141 (Tq32,5 kun; E q0,45-0,58MeV). Seriy -144 izotop prazeodim- ga ega Rr-144(Tql7,5 min; E q2,98 Mev). U Se-144 saqlovchi preparatlarda 1,5-2 soat mobaynida radioaktivlik xolatlari muozanatga kelishadi. Shular sababli seriy-144 radioaktivligiga nisbatini aniqlash alyuminiy filtir tamonidan -144 betta nurlanishini yutish yo’li bilan bajariladi.
Seriyni aniqlash uslubi uni strontsiy -90 va ittriy-90 bilan oksalat turida datlabgi kontsentratlashga asoslangan. Keyin oksalatlardan erda kam o’chraydigan juftli sulfatlar elementlaridan seriyni yodat Se shaklida keyingi ajratilishi (chukmaga o’tkazish) yo’li bilan erishiladi.