Samarqand veterenariya meditsina instituti «Ichki yuqumsiz kasalliklar va akusherlik kafedrasi» kafedrasi

10- LABORATORIYA MASHG’ULOTINING
PASPORTI


MAVZU: OZUQALARDA SEZIY 144 - 141 ANIQLASH.


Darsning maqsadi: Talabalarga titrlangan stabil strontsiy eritmasini tayyorlash va strontsiy sulfati bo’yicha titrni aniqlashni o’rganish.
Kerakli jixozlar:
Radiobiologiya hodimlariga chegaralangan nurlanish dozasi, Stend: Nurlanishdan ximoyalanish vositalari. Rentgen kabinetidagi: himoya ekranlari, shaxsiy muxofaza jixozlari. Qo’rg’oshin toshbloklar. reaktivlar va asbob-uskunalar: Azot saqlovchi ittriy eritmasi, azot kislotasi, distillangan suv, o’lchov kolbalar (rezina probkali). mufel pechi. radionuklidlar: strontsiy-90, seziy-137, yod-131, poloniy-210.
Adabiyotlar:

1. 
   Belov A.D., Kirshin V.A. Veterinarnaya radiobiologiya. Uchebnik. M.: Agropromizdat, 1987.
   
2. 
   Belov A.D., Kosenko A.S., Pak V.V. i dr., Praktikum po veterinarnoy radiobiologii. Uchebnik. M.: Agropromizdat, 1988.
   
3. 
   Radiobioloy for the Radioloist Eric J., Hall, D. Phil., New York, 2000.
   

Tuzuvchilar:
Katta o’qituvchi, v.f.n. Ibragimov B.X.
Assistent, v.f.n. Nurmuxamedov B.M.
Assistent. Abdumajitov V.B.
10- Mavzu: Ozuqalarda seziy 144,-141 aniqlash.
Reja:
1. Veterinariya obyektlarda seziy 141 radioaktivligini aniqlash usullarini o’rganish.

Seziy lantonoidlar guruhiga oid element bo’lib, birikmalarida 2 ta oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Se⁺⁵, Se⁺⁴

Ikkala oksidlanish darajasida ham yengil eriydigan nitratlar va xloridlar hosil bo’ladi. Tekshirishda ko’proq erimaydigan oksalatlar, fosfatlar, ftoridlar, yodjatlar, karbonatlar ishlatiladi. Eritmalarda ikki valentli holida bo’lishi, uni boshqa kam uchraydigan yarim elementlaridan yengil ajratib olishga imkon bo’ladi.
Seziy (Se⁺⁴) ni murakkab birikmalar hosil qilish xususiyati, uni ion almashinish va elektron usullarda suvli eritmalardan ajratib olish imkoniyatini beradi.
Seziy atom massasi 133 dan 146 gacha bo’lgan 9 ta radiaktiv izatoplarga ega. Ular ichidan radiotoksikologik jihatidan o’rganilishi muhim bo’lgani Se144
Seziy-144 docherniy (birlamchi) izatopi prozeodim Rch -144 ga ega bo’lib, u Se -144 saqlaydigan moddalarda 1.5-2 soat davomida radiaktivlik jihatidan u bilan teng holatda bo’ladi. Shundan kelib chiqqan holatda seziy-144 ni radiaktivligini aniqlash , prozeodimu -144 bilan tenglikda alyuminiy filtrda seziy -144 ni betta nurlanishni o’ldirish yo’li bilan olib bori ladi. Seziyni aniqlash usuli, uni oksalat (tuz) ko’rinishida stronsiy-90 va ittriy-90 lar bilan aralashmalarini tekshirishga asoslangan. Bunda oksalatdan yarim metallari ajratib olinadi, keyin esa seziy, yodat Se⁺⁴ shaklida cho’kmaga tushiriladi.