Samarqand veterenariya meditsina instituti «Ichki yuqumsiz kasalliklar va akusherlik kafedrasi» kafedrasi

Ishni bajarilishi.
Seziy almashuvchisi bo’lgan kulni eritib olingandan so’ng, kalsiy, stronsiy, ittriy va yarim metallari elementlari ittriy gidrooksidi cho’kmaga tushiriladi, so’ng ish xuddi oksalat usulidagidek olib boriladi.
Ikki barobar sulfat cho’kmasi filtrlanib ittri ajratilgandan so’ng, oz miqdordagi suvdagi bilan birgalikda stakanga o’tkaziladi va ustiga 15-20 ml 10% li KON eritmasi solinib, 10-15 minut qoldiriladi. Hosil bo’lgan seziy gidrooksidi cho’kmasi sentrafuga qilish orqali ajratiladi, so’ng ikki marta 10 ml qaynoq suvda yuviladi va 10 ml 4 n HNO₃ da eritiladi. Keyin eritmaga 200-300 bramat kaliy KBrO₃ qo’shiladi va unga 10 ml seziyni to’ktiruvchi qo’shiladi.
Cho’kma to’liq koagulsiyaga uchrashi uchun 30 minut xona haroratida qo’yiladi, so’ng sentrafuga qilish orqali cho’kma ajratilib, 2 marta 10-20 ml sezini yuvish suyuqligida yuviladi.
Cho’kma yodat seziy 6-8 ml 6 n. HCl da qizitish yo’li bilan eritiladi, so’ng miqdori 30-40 ml bo’lgunicha suv bilan aralashtiriladi. Eritmaga H2C2O4ni to’yingan eritmasi qo’shiladi va qizdirilib seziy oksalati cho’ktiriladi , keyin Rn 1-2 bo’lgan ammiak bilan neytralizasiya qilinadi.
Seziy oksalatini cho’kmasi 30 minut suv hammomida ushlanib filtrlanadi, keyin 2 marta 800-900 0Sda kuydiriladi. Kuydirishdan olingan seziy oksidi standart alyuminiy qoshiqchaga olinadi.
Beta aktivlikni o’lchash qalinligi 50 mg/sm bo’lgan alyuminiy filtrda olib boriladi, bu filtr Se-144 va 10% nurlanuvchi bir xil og’irlikdagi prozeodim -144 ni nurlanishini to’liq to’xtata oladi.
Seziy -144 aktivligini hisoblash quyidagi formula bilan bajariladi:
NoKCe KO3
A_{Ce-144 =} -------------------- Ku/kg.
mO9y.v.ye-2t


Ozuqada seziy -144,141 ni aniqlash.
Seziy lantonoidlar guruhiga oid element bo’lib, birikmalarida 2 ta oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Se⁺⁵, Se⁺⁴
Ikkala oksidlanish darajasida ham yengil eriydigan nitratlar va xloridlar hosil bo’ladi. Tekshirishda ko’proq erimaydigan oksalatlar, fosfatlar, ftoridlar, yodjatlar, karbonatlar ishlatiladi. Eritmalarda ikki valentli holida bo’lishi, uni boshqa kam uchraydigan yarim elementlaridan yengil ajratib olishga imkon bo’ladi.
Seziy (Se⁺⁴) ni murakkab birikmalar hosil qilish xususiyati, uni ion almashinish va elektron usullarda suvli eritmalardan ajratib olish imkoniyatini beradi.
Seziy atom massasi 133 dan 146 gacha bo’lgan 9 ta radiaktiv izatoplarga ega. Ular ichidan radiotoksikologik jihatidan o’rganilishi muhim bo’lgani Se144
Seziy-144 docherniy (birlamchi) izatopi prozeodim Rch -144 ga ega bo’lib, u Se -144 saqlaydigan moddalarda 1.5-2 soat davomida radiaktivlik jihatidan u bilan teng holatda bo’ladi. Shundan kelib chiqqan holatda seziy-144 ni radiaktivligini aniqlash , prozeodimu -144 bilan tenglikda alyuminiy filtrda seziy -144 ni betta nurlanishni o’ldirish yo’li bilan olib bori ladi. Seziyni aniqlash usuli, uni oksalat (tuz) ko’rinishida stronsiy-90 va ittriy-90 lar bilan aralashmalarini tekshirishga asoslangan. Bunda oksalatdan yarim metallari ajratib olinadi, keyin esa seziy, yodat Se⁺⁴ shaklida cho’kmaga tushiriladi.