Darsning maqsadi : Ta`limiy maqsad:-O`quvchilarni o`tilgan mavzular asosida bilimlarini mustahkamlash ,
Tarbiyaviy maqsad: - O`quvchilarni o‟zlikni anglash, mustaqillikni qadrlash , uni asrab-avaylash ruhida tarbiyalash
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar:
Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar: Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi. tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi;
Dars turi: Yangi bilim beruvchi
Metod: suhbat, “Savol-javob” metodi, tezkor test ,bingo mashqi
Jihoz: darslik,siyosiy xarita,tarqatma,rasmli ko`rgazma,
Darsning borishi :
I.Tashkiliy qism: Salomlashish, davomat aniqlanadi , sinf tozaligi kuzatiladi, o`quvchilar bugunning Jahonda va O`zbekistondagi siyosiy yangiliklari bilan tanishtiriladi.
II . Asosiy qism :1. Bingo mashqi :
2843
|
3711
|
1747
|
7 732-
|
6570-yil
|
4476-yil
|
5486-yil
|
8 640-yil
|
4– germanlar istilosi G‘arbiy Rim imperiyasining qulashiga sabab bo‘ladi.
5– Xlodvig franklar davlatiga asos soladi.
2-yil – Verden shahridagi shartnoma bo‘yicha vujudga kelgan qirolliklar o‘rnida keyinchalik Fransiya, Germaniya va Italiya davlatlari vujudga keladi.
3-yil – Toriq ibn Said boshchiligidagi arablar qo‘shini Ispaniyani bosib oladi.
7yil – Puate jangida franklar hukmdori Karl Martell arablarni yengib, ularning Yevropaga
1-l-Abu Muslim boshchiligida Arablarga qarshi xalq qo`zg`aloni bo`lib o`tdi
6– Muhammad (s.a.v.) Makkada tavallud topgan yil.
8 Xitoy Buyuk ipak yo`li ustida joylashgan Gaochan davlatini mag`lub etadi
2 . Sanalar bilan ishlash “:
644-656-yillar-xalifa Usmon hukmronlik qilgan davr
656-661-yillar-xalifa Ali hukmronlik qilgan davr
661–750-yillar – Arab xalifaligida Umaviylar sulolasi hukmronligi davri (89 yil)
668-yil Xitoy koreyaga qarshi urush boshlab uning poytaxti Pxenyanni egalladi
668-yil-Silla qirolligi Tan sulolasi bilan ittifoq tuzib Koreya yarimorolini o`z hokimiyati ostida birlashtirdi
681–701-yillar – Bolgariyada Asparux hukmronlik qilgan davr.(20 yil) Bolgariya asoschisi hisoblanadi
685-687-yillar-Iroqning Kufa shahrida arablarga qarshi xalq qo`zg`aloni bo`lib o`tdi
750–1258-yillar – Arab xalifaligida Abbosiylar hukmronligi davri.(508 yil)
756-yil Ispaniyada Qurdoba amirligi tashkil topdi
756-yilItaliyada Papa viloyati tashkil topadi
768–814-yillar – Buyuk Karl hukmronlik qilgan davr.(46 yil)
769-783-yillar-So`g`diyonadaMuqanna boshchili- gida xalq qo`zg`aloni bo`lib o`tdi
3.Tezkor test
4.Guruhlarda ishlash : I guruh : Ilk o`rta asrlarda Yevropa haqida
II guruh : Ilk o`rta asrlarda Osiyo mamlakatlari haqida
II I guruh : Ilk o`rta asr davlatlarining madaniy hayoti haqida
V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.
VI.Uyga vazifa: -o`tilganlar asosida test tuzish.
Mavzuning asosiy mazmunini so`zlab berish.
O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________ ____________
Sana ____________________________________Sinf __________________________
Mavzu : 15-§. YEVROPADA O‘RTÀ ÀSR SHAHARLÀRI
Dars maqsadi : -O`quvchilarga YEVROPADA O‘RTÀ ÀSR SHAHARLÀRI tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : _______________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
III. Yangi mavzu bayoni :
Yevropada X—XI asrlarda ishlab chiqarish yuksalib. и engawalo hunarmandchilikda kuzatiladi. Mehnat q u ro llarin in g takomillashuvi. ustalar mahoratining oshishi h u n a rm an d ch ilik n I dehqonchilikdan alohida sohaga aylantiradi.Mehnat qurollari, ritsarlarmng qurol-aslahalar, himoya anjomlari tavyorlash uchun ko'plab metall zarur edi Ehtiyojning oShishi Yevropada temir rudasmi kovlab olish, eritish va ishlov berishni tezlashishiga olib keladi. Zig irpo} adan to'qilgan gazlamalar o d am larn i q o n iq tirm av , ju n d an m ato —movut to 'q iy boshlaydilar. Gazlama to ‘qiilidit '.otiq dastgohlardan fovdalanish ishning unumdorligi va mahsulot sifatini oshiradi. Yevropada shaharlarning pavdo bo'lishi va yuksalishi turli mamlakuthrda turlicha bo'ladi. Dastlab Italiya va Franiyaning janubidagi: Venetsiya, Genuya, Florensiya, Marsel, Tuluzalar IX—X asrlardavoq yuksala boshlaydi. Vizantiya va Sharq mamlakatlari bilan O'rta dengiz orqali savdo yo'lida jovlashgani bu shaharlaiga qo‘l keladi. Fransiyaning shimolida. Niderlandiya. Angliya \a Germaniyada yangi shaharlar X—XI asrlardan vujudga keladi. Vengriya, Boltiqbo'yi, Rus yerlarida esa shaharlar X ll—XIII asrlardan ko'payadi. Yevropa shaharlariniturli asrlarda vujudga kelishining asosiy sababi ijtimoiylqtisodiy rivojlanishdagi farqlar edi. Shaharlar eng av\ ilo \a\fsizlik. dushman hujumidan himoyalanishga qulay, qola\ersa hunarmandlar o'zlari \asagan bu\umlarni sota olish imkoniyati bo'lgan joylarda quriladi. M onastir va qasrlarda yashovchilar hunarmandlarga buyurtmalar bergani, dushman xavf solganida yashirimshi imkoniyati bo'lishi, ularning atrofida shaharlarni shakllanishiga sabab bo'lgan. Ycvropadagi Myunster. Sen-Gallen Sen-Dene. shaharlari monastirlar. Strasburg. Gamburg, Augsburglar feodallar qal'alari atrofida. Padeborn. Bremen,
Sveybryukken. Bryuggelar darv'o sohillari bo'vlarida. ko priklar yonida Ьафо qilingan. S h ah a r markazida b o zo r maydoni, uning o n id a ibodatxona joylashgan. Shahar kengashi binosi — ratusha ham shu yerda qurilgan. Shaha r m avze lari a lo h id a d ah a la rg a b o 'lin g a n . Dahalarning har birida m a'lum kasb-kordagi hunarmandlar vashaganlar.
IV. Mustahkamlash:
1. Yevropada hunarmandchilikning qishloq xo'jaligidan ajralib chiqishi sabablarini ko'rsating.
2. Sizningcha, shaharlarning vujudga kelish sabablari nimada edi?
3. Ikki va uch dalali almashlab ekish orasidagi farqni qanday tushuntirasiz?
4. Yevropada yangi shaharlar qanday tashkil topgan?
5. Hunarmandchilik sexlari qanday vazifalarni bajargan?
6. Shaharlar hayotida sexlar qanday o'rin tutgan?
V .Darsni yakunlash: dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
Sana ____________________________________Sinf __________________________
Mavzu : O‘RTÀ ÀSRLÀRDÀ TOVAR ISHLAB CHIQARISHNING YUKSALISHI. BOZOR VA YARMARKALAR
Dars maqsadi : -O`quvchilarga O`RTÀ ÀSRLÀRDÀ TOVAR ISHLAB CHIQARISHNING YUKSALISHI. BOZOR VA YARMARKALAR tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : Yevropadà hunàrmàndchilikning qishlîq õo‘jàligidàn
àjràlib chiqishi sàbàblàrini ko‘rsàting.
2. Shaharlàrning vujudgà kålish sàbàblàri nimàdà edi?
3. Yevropa mamlakatlarida yangi shaharlarning paydo bo‘lish omillarini so‘zlab bering.
III. Yangi mavzu bayoni : Suriya, Misr, Eron va 0 ‘rta Osiyogacha borgan yevropalik savdogarlar sharq bozorlaridan shoyi gazlamalar, zeb-ziynat buyumlari, ziravorlar xarid qilardilar. G ‘arb va Sharq mamlakatlari orasidagi aloqalami yuksalishida Xitoydan boshlanib 0 ‘rta Osiyodan o ‘tgan Buyuk Ipak yo‘lining ahamiyati beqiyos edi. Bu karvon yo‘li 0 ‘rta dengizning sharqiy sohiliga qadar davom etgan. G ‘arbiy Yevropada X III—XV asrlarda: Ispaniya, Italiya, Janubiy Fransiyani dengiz orqali Vizantiya hamda Osiyo mamlakatlari bilan bog‘laydigan Levant, shimolda Boltiq dengizi orqali London, Bryugge, Lyubek, Novgorod shaharlarini bog‘laydigan Shimoliy savdo yo‘llari harakatda bo'lgan. Levant y o iid a joylashgan Venetsiya va Genuyalar kuchli dengiz tloii tuzib, ularning savdodagi raqobati ba’zida urushlaiga ham aylangan. 0 ‘rta dengiz sohillari bo'ylab italiyalik savdogarlar o'zlari ning savdo manzilgohlari — faktoriyalar tizimini yaratishgan. Ularning ko'pchiligi genuyalik va venetsiyaliklar boiishgan. Bu dengiz respublikalari ajoyib savdo va harbiy flotlariga ega boiishgan. Ularning kemalari Yaqin Sharqdan Yevropaga qimmatbaho mollar: shoyi matolar, chinni idishlar. Turli ziravorlar va boshqa narsalami olib o'tardi. Venetsiyalik savdogarlar Pololar oilasi
vakillari XIII asrda m o 'g 'u lla r xonining Osiyoning ichkarisidagi qarorgohiga yetib boradi. Marko Polo 25 yil davom etgan sayohatining 17 yilini Xitoyni egallagan mo‘g'ullar xoni Xubilay saroyida xizmatda o 'tk a z ib , yevropaliklardan birinchi b o 'lib bu sirli o ‘lkalarni o 'z kitobida tavsiflaydi. Yevropaliklar faqat XIX asrdagina dengiz orqali o'tib. XIII asrda Marko Polo sayoha t qilgan o 'lk a la rn i o 'z k o 'z la ri bilan ko'radilar. Londondagi birinchi yopiq bozor Blekueixoll 1397-yili qunb bitkazngan. Bozorlar ma’lum buyumlar yoki mahbdlotlami sotishga ixtisoslasha borgan. Tuluza (Fransiya)Ja 1203-yili g’alla bozori ishga tushadi. Shaharda boshqa bozorlar ham bo'lib. Birida vino, boshqasida mo'yna. teri. poyabzallar sotilgan. Banklar, yarmarkalar va birjalar. Dastlabki banklar XIV—XV asrlarda Italiyaning yirik shaharlarida paydo bo'ladi.
IV. Mustahkamlash:
I guruh : Tovar ho`jaligining paydo bo`lishi haqida
II guruh : Sharq mamlakatllari bilan savdo
III guruh : savdo va bank haqida ma`lumot bering
V .Darsni yakunlash: dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
Sana ____________________________________Sinf __________________________
Mavzu : OSIYO MÀMLÀKÀTLÀRINING O‘RTÀ ÀSR SHAHARLÀRI
Dars maqsadi : -O`quvchilarga OSIYO MÀMLÀKÀTLÀRINING O‘RTÀ ÀSR SHAHARLÀRItarixi haqida bilim bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash :
.III. Yangi mavzu bayoni : Sharq m am lak a tla rid a o 'r ta asrla rning rivojlangan davriga turli paytda: Xitoy, Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikada — VIII asrning ikkinchi yarmida, Ydponiyada IX—X asrlarda, Hindistonda XI—XI11 asrlarda
o 'tg an la r. Bu hoi har bir mamlakatda ishlab chiqarish taraqqiyoti turli darajada bo'lgani bilan izohlanadi.
Dastlab m a ’muriy markaz yoki harbiy q a l’alar sifatida tashkil topgan o 'rta asr shaharlari. hunarmandchilik va savdoning yuksala borishi bilan juda tez rivojlangan. Osiyoning eng yirik sh ah a rla ri: Chanyan, Loyan, Xanchjou, Kamakura, Kioto, Osaka, Dehli, Bag‘dod, Buxoro va Samarqand edi. Ularda maktablar, kutubxonalar tashkil qilingan, olimlar, shoirlar, rassomlar, musiqachilar yashab ijod qilganlar. Osiyo shaharlari davlat yerlarida vujudga kelganidan Yevropa shaharlaridan farqliroq yirik zamindorlarga qarshi kurash olib bormaganlar. Yaponiyaning o 'rta asr shaharlari turli joylarda: Nara. Xeyyan -budda ibodatxonalari atrofida: Otsu — aloqa bekati va yo‘l ustida, Xyogo. Sakai dengiz bo‘\ida: Nagoya — qal'a atrofida vujudga keladi. Xeyyan shahri 1177-yili yong'in natija^ida va\ron bo'ladi. Bu shahar qayta tiklanganidan so 'ng Kioto nomini olib mamlakat poytaxtiga aylanadi. Kioto ko'p asrlar davomida Yaponiyaning iqtisodiy, diniy va madaniy markazi bo‘Iib qoladi. Osiyo shaharlari aholisi Yevropanikiga nisbatan ko'proq bo'lgan. Xususan, Xitoyda o 'rta asrlardayoq aholi zich \ashagan. XVI asrda Pekinda 1 mln, Nankinda undan ham ko'p aholi bo'lgan. Eronning Isfaxon, Sheroz shaharlarida 200 mingdan ortiq kishi yashagan. Amir T em u r s a lta n a ti p o y tax ti Samarqand XIV a sr o x iri — XV asr boshlarida vuksalib dunyoga taniladi. Xitoyda barcha ustalar sex a'zosi bo'lishlari majbuny etib qo‘yilgan. Hunarmandchilikning eng muhim sohalari Xitoyda yuksak taraqqiyotga erishgan. Xususan, faqat xitoyliklar 600—700 kishi va yana ko'plab yuk sig‘adigan yirik kemalar — jonkalarni qurishgan. Arab xalifaligi. Tan imperiyasi va Dehli sultonligi singari yirik markazlashgan d av latlarn in g paydo b o 'lish i savdoni yuqori daromad manbayiga aylantirdi. Uzoq Sharqdan O 'n a dengizga qadar h u d u d la rd a faqat karvon jo 'l l a r i orqa li savdo olib borilmagan. Fors k o 'rfazi va Q iz il d e n g iz o rq a li a ra b , h in d , x ito y savdogarlarining o 'n la b kemalari suzgan. Osiyodan farqliroq, Afrikaning iqtisodiy q o lo q lig i, u n d a g i u z lu k s iz u ru s h la r , q it’aning xomashyo, tuz, oltin, fil suyagi, z ir a v o r la r , q ism a n q u lla r m an b ay ig a aylanishiga sabab bo'ladi.
IV. Mustahkamlash:
I guruh : o 'rta asr shaharlari vujudga kelishi xususiyatlarini so‘zlab bering.
II guruh : Xitoy shaharlari haqida nimalarni eslab qoldingiz?
III guruh : Yaponiya va Eron shaharlari haqida gapirib bering.
V .Darsni yakunlash: dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
Sana ____________________________________Sinf __________________________
Mavzu : O‘RTÀ ÀSRLÀRDÀ XRISTIÀNLIK
Dars maqsadi : -O`quvchilarga O‘RTÀ ÀSRLÀRDÀ XRISTIÀNLIK tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : Xitoy shaharlari haqida nimalarni eslab qoldingiz?
3. Yaponiya va Eron shaharlari haqida gapirib bering.
4. S h ah a rla rd a h u n a rm a n d c h ilik n in g qaysi tu rla ri yuksak rivojlangan9
5. Siz Sharq mamlakatlari bozorlari va savdosi haqida nimalarni bilib oldingiz?
6. Yurtimiz h u n a rm a n d la ri o ‘rta asrla rda q an d ay soliqla r to ‘laganligini bilasizmi?
III. Yangi mavzu bayoni : Bizga qadimgi dunyo tarixidan ma’lumki, xnstianlik dini Yaqin Sharqda I asrda vujudga keladi. Xristianlikning asosini halol hayot kechirish hamda toat-ibodat orqali inson va xudo orasida uyg‘unlikka, muloqatga erishishga ishonch tashkil etadi. Xristian dini IV asrdan german qabilalari orasida ham tarqala boshlaydi. Franklar qiroli Xlodvig xristianlikni V asrning oxirida qabul qiladi. Keyingi asrda yangi dinga vestgotlar, Pireneya yarim orolining tub aholisi ham o ‘tadi. Angliva va Irlandiya monastirlaridan yetishib chiqqan serg‘ayrat rohiblar VI—VIII asrlarda Yevropaning eng chekka
joylariga ham borib aholini xristianlikka o ‘tkazganlar. Skandinaviya aholisi (shvedlar, norveglar, finlar) bu diniy ta ’limotni IX asrdan qabul qiladi. Vengerlar IX asrda, polyaklar X asrda xristianlikka o'tsalar, Kiyev Rusi va Bolgariya X asr oxirlarida xristianlikning pravoslav mazhabini Vizantiyadan qabul qilgan. Eng oxirida Yevropaning shimoliy-sharqidagi polab slavyanlari (XII asrdai, pruss va litva qabilalari (XIII—XIV asrlarda) ch o ‘qintirilgan. Cherkov và uning ta’limîtigà qàrshi kishilàr yeretiklàr (yunînchà, «dàhriylàr») dåb nîmlàngàn. Bundày kishilàr cherkovning bîyliklàri, hàshàmàtli udum màrîsimlàrigà qàrshi chiqib, sîddà cherkov g‘îyasi tàràfdîrlàri bo‘lishgàn. Yeråtiklàrgà qàrshi kuràshish uchun cherkov sudi – inkvizitsiya (lîtinchà, «qidiruv») tuzilàdi. Õristiàn cherkovi dushmànlàrini izlàb tîpish và jàzîlàsh bilàn shug‘ullàngàn inkvizitsiya pàpà Grigoriy IX (1227–1241) dàvridà o‘z qudràtining cho‘qqisigà erishgan. Inkvizitsiya faoliyati Ispàniyadà, àyniqsà, kång tus îladi. Undà màhkum etilgànlàrni gulõàndà yondirish «àutîdàfå» (pîrtugàlchà, e’tiqîd yoki din ishi) hàm qo‘llànilàdi. Rim imperiyasining 395-yili G 'a rb iy va Sharqiy Rimga boiinishi cherkovni ham ajralishiga olib keldi. Frank qiro li k o ‘magida 756-yili Italiyada Rim papalari davlati — Papa viloyati tashkil to p ad i. Vizantiya cherkovi esa avvaldan davlatga bo'ysunuvchi, Konstantinopol patnarxi boshqaradigan diniy tashkilotga aylanadi. Sharqiy Yevropada bolgarlarni cho'qintirishdagi raqobat 1054-yili xristian cherkovini rasman: g‘arbiy katolik ( “jahon”) va Sharqiy pravoslav ( “sof din”, “chin e ’tiqod”) cherkovlariga bo‘linishiga olib keldi. XI asr o'rtalaridan rim-katolik va yunon-pravoslav cherkovlari mustaqil faoliyat olib bormoqda.
IV. Mustahkamlash: Fidbek
V .Darsni yakunlash: dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
Sana ____________________________________Sinf __________________________
Mavzu : SÀLIB YURISHLÀRI
Dars maqsadi : -O`quvchilarga SÀLIB YURISHLÀRI tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash :
III. Yangi mavzu bayoni : Salib yurishlari — G ‘arbiy Yevropa feodallarining Yaqin Sharqdigi bosqinchilik va talonchilik urushlari edi. Bu yurishlar 1096— 1270-yillar oralig‘ida bo‘lib o‘tgan. Salib yurishlari katolik cherkovi tomonidan sakkiz marta tashkil qilingan. Sharqdagi yerlarni egallash
orqali cherkov o ‘zining ta'sirini kuchaytirishni maqsad qilgan. Sharqda XI asr oxirida vujudga kelgan sharoit salib yurishlari uchun qulay bo'lgan. Kichik Osiyo yarim orolini saljuqiy turklar deyarli to iiq
qo'lga kiritgan. Bu hududdan. G'arb mamlakatlari ziyoratchilari, Falastinning muqaddas joylariga, rivoyatlarga ko‘ra, Iso payg'ambar dafn etilgan Quddusga boradigan yo'llar o'tardi. Quddus esa deyarli besh asrdan buyon musulmonlar qo'lida edi. Mahalliy hukmdorlar va aholining ziyoratchilarga munosabati yomon bo'lmasa-da, XI asr oxiridan boshlangan musulmon hukmdorlarining o 'z aro urushlari xristianlarni ziyoratlarini tobora xavfli tadbiiga aylantira borardi. Vizantiya impeiatori Rim papasi bilan kelishmasa-da, xristianlar dushmanlari bilan kurashish uchun jangchilar yuborishini so'rab G'arbga murojaat qiiadi. Papa Urban II 1095-yili Fransiyaning janubidagi Klermon
shahrida cherkov yig'ini soboiga to'plangan minglab ruhoniylar, ritsarlar va oddiy xalq vakillari h u zu rid a n u tq so 'z lay d i. U Quddusdagi “payg'ambar qabrini” musulmonlardan ozod etishga chaqiradi. Papa yurishda ishtirok etganlarga, ularning gunohlaridan kechirilishini, halok bolganlar ruhini jannatga — “arshi-aioga” tushishini va’da qiladi. Urban II “muqaddas yer”ning boyliklari va hosildor ekanligini ham eslatib o'tadi. Faliistinda “sut va asal daryo bo'lib oqishi, Quddus yenung kindigi, jannatmakon hosildor yerli o lka" ekanligini ta'kidlaydi. Bu holatdagi ritsarlar o'zlanga shon-shuhrat va boylik istab vo'lga chiqqanlar. Sharqqa gersoglar, graflar va hatto ayrim qirollar hamda imperatorlar ham jo'naydilar. Ular o'zlariga yangi hududlar va fuqarolami bo'ysundirishni maqsad qilganlar. Q^laversa, salib vurishlanda ishtirok ularga Yevropada hurmat-e’tobomi oshirardi.
Qo'shin bilan savdogarlar ham yo'lga chiqqanlar. ular Sharq mollari bilan savdo qilish orqali tez b o \ib ketishni orzu qilganlar. Salib vunshi istirokchilari faqat foydani o ’ylagan di*sa xato bo'ladi. Moddiv manfaat ularda “payg'ambar qabri”ni musulmonlardan xalos etish muqaddas ekanligiga ishonch bilan mujassamlashgan.
IV. Mustahkamlash: Fidbek
V .Darsni yakunlash: dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
Sana ____________________________________Sinf __________________________
Mavzu : DASTLABKI SALIB YURISHLARI
Dars maqsadi : -O`quvchilarga DASTLABKI SALIB YURISHLARI tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : Test bilan ishlash
III. Yangi mavzu bayoni : Birinchi sàlib yurishlàrigà Fransiya,Itàliya và Gårmàniyaning turli vilîyatlàridàn kelgan ritsàrlàr to‘plàngàn. Ulàr yaõshi qurîllàngàn, zàrur îzuqà và pul bilàn ta’minlàngàn edilàr. Vizàntiya pîytàõti Kînstàntinîpîldà
1096-yilning kuzidàn to‘plànà bîshlàgàn ritsàrlàrga impåràtîr Àleksey I vàssàllik qàsàmyodini qàbul qildirgan. Ya’ni Yaqin Sharqda tuzilajak xristian davlatlari Vizantiyaga siyosiy qaram bo‘lishi lozim edi.Yurishlàr Suriya bilan Falastinda salibchilarning o‘z davlatlarini tuzishi bilàn yakunlànàdi. Ularning ichida Quddus qirolligi salibchilarning asosiy davlati edi. Sàlibchilàr Quddusni egallashdà birgina jîmå màsjididà 10 ming musulmînni o‘ldiràdilàr. Yahudiylàr o‘z sinàgîgàsi (ibîdàtõînà)dà yondirib yubîrilàdi. Qirg‘in pàytidà ko‘plàb àyollàr và bîlàlàr hàm hàlîk bo‘làdi. Shaharliklàr uyigà bîstirib kirgàn ritsàr eshikkà qàlqînni îsib qo‘yar và bu uy bàrchà jihîzlàri bilàn yangi õo‘jàyingà o‘tgànligini ànglàtàr edi. Musulmon hukmdorlari Sharq va Janub tomondan salibchilarni siqib kelmoqda edi. Ularga qarshi kurashish uchun Yevropa feodallari ikkinchi salib yurishini uyushtirdilar. Ikkinchi salib yurishi XII asr o‘rtalarida bo‘lgan. Fransiya qiroli o‘z qo‘shini bilan ishtirok etgan bu yurishlar muvaffaqiyatsiz tugagan. Musulmonlar tez orada kuchli davlat tuzadi. Misr sultoni Sàlohiddin Àyubiy 1187-yilda sàlibchilàrdàn Quddusni tîrtib îlàdi. Bu vîqåà Yevropadà 3-sàlib yurishlàri (1189–1192) tàshkil qilinishigà îlib kålàdi. Àmmî gårmàn impåràtîri, Fransiya qirîli và Àngliya qirîli ishtirokidagi bu yurishlàr hàm muvàffàqiyatsiz tugaydi.
.   
Gospitalyer Tampliyer Tevton ritsari
IV. Mustahkamlash: Atama va sanalar bilan ishlash:
Àleksey I , Quddus qirolligi, gospitalyerlar ordeni, ioanniylar ordeni, tampliyerlar, Tevton, Sàlîhiddin Àyubiy, 1189–1192 yillar
V. Darsni yakunlash : dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
Sana ____________________________________Sinf __________________________
Mavzu : 21-§. KEYINGI SALIB YURISHLARI
Dars maqsadi : -O`quvchilarga KEYINGI SALIB YURISHLARItarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : test bilan ishlash ,ma`lumot berish
III. Yangi mavzu bayoni : To‘rtinchi sàlib yurishlàri (1202–1204). XII àsr oxiridà pàpà Innîkåntiy III yangi sàlib yurishlàrini tàshkil etishgà kirishàdi. To‘rtinchi salib yurishi qatnashchilari hisoblangan ritsarlar qo‘shini Konstantinopol devorlari ostiga kelib tushadi va 1204-yilda shaharga hujum boshlaydi. Yigirma minglik qo‘shin yarim million aholisi bo‘lgan shaharni egallashga muvaffaq bo‘ladi. Konstantinopol asos solinganidan buyon ilk bor dushman o‘ljasiga aylanadi. Lotin imperiyasi (1204–1261). Lotinlar (vizantiyaliklar salibchilarni shunday nomlaganlar) Vizantiya xarobalarida Lotin imperiyasi deb atalgan davlat tuziladi. Lotinlar (salibchi ritsarlar) bosib olingan hududlarda o‘z tartiblarini o‘rnata boshlaydilar. Bu davlatda ham G‘arbiy Yevropadagi kabi ritsarlar qasrlari qad ko‘taradi. Konstantinopol patriarxi taxtini katolik ruhoniysi egallaydi, dehqonlar ritsarlarga shaxsiy qaramlikka tushadilar. Vizantiyani zabt etgan ritsarlarning ko‘pchiligi tez orada vataniga qaytib ketadi. Lotin imperiyasida qolgan ritsarlar hokimiyatni faqat o‘zlarining temir intizomi va uyushganligi bilan ushlab turadi. So‘nggi sàlib yurishlàri Yaqin Sharqdàgi vàziyatni o‘zgàrtirà îlmàydi. Fransiya qirîli Lyudîvik IX ning 1269–1270-yillàrdàgi
sakkizinchi sàlib yurishlàri so‘nggisi bo‘làdi. Ko‘p o‘tmay sàlibchilàrning Sharqdàgi mulklàri birin-kåtin musulmînlàr qo‘ligà qàytàdi. Sàlib yurishlàri to‘xtatilishining àsîsiy sàbàbi XIII àsrning
oxiridàn G‘àrbiy Yevropa màmlàkàtlàridà bîshlàngàn o‘zgàrishlàr bo‘ladi. Ishlàb chiqàrish kuchlari o‘sàdi. O‘rmonlàr kesilib, ekinzîrlàrgà àylàntirilà bîshlàydi. Qishloq àholisining yersiz bir qismi toborà yuksàlàyotgàn shaharlàrgà qåtàdi. Qirîl hîkimiyatining kuchàya boshlashi và màmlàkàtni màrkàzlàshtirish siyosàti ritsàrlàrgà qirîl qo‘shinidà xizmàt qilish imkînini yaratadi. Sàvdogàrlàr
tinch yo‘l bilàn sàvdo-sotiq qîlib borishning àfzàlligigà yanà bir bîr ishonch hosil qiladilàr
IV. Mustahkamlash: Sizningcha, 4-salib yurishining avvalgilardan farqi nimada?
2. Nima sababdan salibchilar Vizantiyada tuzgan Lotin imperiyasi uzoq yashamadi?
3. So‘nggi salib yurishlari va umuman, bu urushlarning o‘z maqsadiga yeta olmagani sabablarini
ayting.
4. Salib yurishlari Yevropa va Osiyo uchun qanday natija hamda oqibatlarga olib kelgan?
V. Darsni yakunlash : dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
| 
