Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Awıl-xojalıg’ı mashina sog’ıw sanaatı tiykarınan tutınıwshı rayonlarında rawajlanadı. Ma’selen, O’zbekstanda - paxta teriwshi, Ukrainada - g’a’lle ha’m qant la’blebi, Belorussiyada kartoshka ha’m zıg’ır, Moldaviyada ju’zimgershilik, Qırg’ızstanda pishen orıwshı ha’m preslewshi mashinalar islep shıg’arıladı. Demek, ma’mleket yaki rayon qaysı tarawg’a qa’nigelesse, sol tarawg’a xızmet qılıwshı mashinasazlıq tarawı rawajlanadı. Bul nızamlıq basqa tarawlarg’a da tiyisli. Ma’selen, Kareliyada – tog’ay, Uralda – qara metallurgiya, Donbasta – shaxta, O’zbekstanda – toqımashılıq sanaatı rawajlang’an.
Solay etip, mashinasazlıq o’nimlerine qaray onı jaylastırıwg’a shiyki zat (metall), miynet resursları, tutınıwshı, jaylasqan orın, ITP jetiskenlikleri faktorları ta’sir ko’rsetedi. Ma’selen, ten’iz kemelerin sog’ıw qurg’aqlıqtın’ ishkerisinde emes, al ten’iz jag’alarında port qalalarda jaylastırıladı. Usıg’an sa’ykes stanok sog’ıw, elektrotexnika sıyaqlı tarawlar o’zine ta’n aymaqlıq sho’lkemlestiriw o’zgesheliklerine iye. A’lbette, bul sanaat tarawları ushın kooperatsiya formasının’ a’himiyetliligi sebepli, onın’ orayları, qolaylı transport geografiyalıq orıng’a iye bolıwı da kerek.
Ximiya ha’m neftti qayta islew sanaatı. Tiykarg’ı ximiya sanaatı ushın shiyki zat faktorı ju’da’ a’himiyetli emes. Sebebi, bul sanaat ha’r tu’rli shiyki zat: o’simlik, mineral, o’ndirislik shıg’ındılar, ha’tte suw, hawa tiykarında da sho’lkemlestiriledi. Ximiya sanaatın aymaqlıq sho’lkemlestiriw u’lken qolaylıqlarg’a iye, biraq og’an ta’sir etiwshi baslı faktorlardın’ biri ekologiya bolıp tabıladı.
Neftti qayta islew zavodları shiyki zat rayonlarına qarag’anda tutınıwshı rayonlarında ko’birek ushıraydı. Sebebi, shiyki neftti alıp kelip, ha’r qıylı o’nim alıw, olardın’ barlıg’ın o’z aldına alıp keliwge qarag’anda arzan, qolaylı ha’m qa’wipsiz bolıp tabıladı. Ayırım jag’daylarda bunday zavodlar magistral qubırlar o’tken orınlarda da qurıladı.
Ximiya sanaatı ushın suw ha’m elektr energiyası faktorı da u’lken orın tutadı. Sonlıqtan, Shırshıq qalası u’lken ximiya sanaatı orayına aylang’an.