Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Azıq-awqat sanaatı ka’rxanaların jaylastırıw tiykarınan tutınıw faktorına qaray a’melge asırıladı. Sonday-aq olardı transportta tasıw imkaniyatları, sapası ha’m t.b. itibarg’a alınadı. Ma’selen, may, konserva, vino o’nimleri, qant la’blebi, temekini qayta islew shiyki zat rayonlarında, go’sh, su’t o’nimlerin jetistiriw qalalarg’a jaqın, al konditer fabrikaları tikkeley qalalarda jaylasadı.
Solay etip, azıq-awqat sanaatının’ aymaqlıq quramı tiykarınan tutınıwshı ha’m shiyki zat faktorları ta’sirinde qa’liplesedi ha’m tarawdın’ awıl-xojalıg’ı menen baylanıslı bolg’anlıg’ı sebepli agrosanaat kompleksi ko’risinde aymaqlıq sho’lkemlestiriledi.
Poligrafiya sanaatı qalalarda, a’sirese paytaxt qalalarda rawajlanadı. Sebebi bunday qalalarda gazeta, jurnallardı baspadan shıg’arıw o’zine ta’n wazıypa esaplanadı. Bul sanaat o’ndirisin jaylastırıw og’an ta’sir etiwshi faktorlarg’a baylanıslı emes, al sanaat tarawlarının’ o’zgesheliklerinen kelip shıg’adı.
Sanaat ka’rxanaların qay jerde jaylastırıw, olardın’ texnikalıq-ekonomikalıq o’zgesheliklerinen tısqarı bazar qatnasıqları, talap, usınıs, salıq, kredit, baha, ma’mleketttin’ siyasatı ha’m t.b. ta’sirinde a’melge asırıladı.
En’ baslısı jaylastırılg’an karxana isbilermen ushın da, ma’mleket ushın da qolaylı ha’m arzan bolıwı kerek. Keleshekte o’nimnin’ ko’lemine, o’zine tu’ser bahasına, shiyki zat qa’rejetlerine, yag’nıy «resurs ushın to’lew» de kirgiziliwi kerek. Sebebi bazar qatnasıqları da’wirinde resurslardı qazıp alg’an aymaqtın’ sotsial-ekonomikalıq ma’pleri, qorshag’an ortalıqqa tiygizgen zıyanı qaplanıwı lazım.
Sanaat tarawlarının’ aymaqlıq kompleks yamasa rayon payda etiw qa’bileti de ha’rqıylı. Ma’selen, ximiya ha’m neftti qayta islew, tog’ay, tsellyuloza, elektr-energetika, metallurgiya sanaat tarawları basqa sanaat tarawları menen tıg’ız baylanıslı bolıp, tarawlar-ara ha’m aymaqlıq kompleks formasın payda etedi. Ma’selen, neftti qayta islew sanaatının’ ken’eyip ketiwi na’tiyjesinde sanaat ka’rxanası jaylasqan qala tez arada o’sip ha’m polyuslerge aylanıwı mu’mkin.
Arzan elektr energiyasın o’ndiriwshi GES-te o’zine basqa sanaat ka’rxanaların shaqıradı. A’dette bunday oraylarda ren’li metallurgiyag’a usag’an energiyanı ko’p talap etiwshi tarawlar qurıladı. Qurılıs materialları sanaatı (a’sirese tsement o’ndiriw) ren’li ha’m qara metallurgiya ka’rxanalarına, JES-lerge jaqın orınlarda qurıladı.
Tu’rli sanaat tarawlarının’ qa’liplesiwi tarawlar aralıq komplekslerdi ju’zege keltiredi. Eger olar bir orında jaylasqan bolsa, bunday kompleksler aymaqlıq komplekslerdi payda etedi. Sonın’ menen birge sanaat tarawlarının’ kontsentratsiyalanıwı da aymaqlıq kompleks (aglomeratsiya) formasında bolıwı mu’mkin. Bug’an mashina sog’ıw, jen’il ha’m azıq-awqat sanaatı rayonları mısal bola aladı.
Aymaqlıq kompleksler sanaattı rayonlastırıw sisteması menen de tikkeley baylanıslı. Ma’selen, u’lken sanaat orayları, sanaat uzeli ha’m rayonları a’lbette aymaqlıq kompleksler formasına iye. Bulardan en’ jetiliskeni sanaat tu’yini yamasa aglomeratsiyası esaplanadı. O’zbekstanda Tashkent, Ferg’ana-Margulan, Samarqand, Buxara-Kagan sıyaqlı sanaat tu’yinleri, Angren-Almalıq, Shortan-Mubarek sıyaqlı sanaat rayonları qa’liplesken. Olar ha’zirde aymaqlıq kompleksler formasında sho’lkemlestirilgen.