Sanaat ka’rxanalarinda investicion rawajlaniwdi finansliq qollap-quwatlawdi ju’zege keltiriw jollari

1.3. Investiciyanı sanaatqa qaratiwdın’ perspektivası

Mámlekettiń zamanagóy makroekonomikalıq siyasatı sheńberinde jaratılǵan

qolay sociallıq-ekonomikalıq sha’rayatlar hám investicion ortalıqta, ámeldegi resurslardan aqılǵa say paydalanıw, sonıń menen birge, Ózbekstanda 2017-2021-jıllarǵa belgilengen háreketler strategiyası hám sol jıllarǵa mólsherlengen investicion joybarlardı ámelge asırıw programmaları talapları sheńberinde aymaqlar, solar qatarinan Samarqand qalası investicion potencialın jáne de asırıw aktual mashqala esaplanadı. Sebebi aymaqlardıń kópshiligi investiciyalar bazarı potencialınan tolıq paydalana almay atir, olardıń investicion aktivligi Samarqard qalası hám Qashqadárya wálayatınan tısqarı, basqa wálayatlarda asa tómen da’rejede (1.1-diagramma ).

Atap aytqanda, 2009-jılda Tashkent qalasına tartılǵan shet el investitsiyalar ko’lemi 144 mln. AQSh dollarınan ibarat bolsa, bul mámleket aymaqlarına qosılǵan jámi investiciyanıń 33,5 payızın quraydı. Sonıń menen birge, Qashqadárya wálayatında bolsa bul kórsetkish 32 protsentti, Tashkent wálayatında 9,7 protsentti, Ferǵana wálayatında 4,9 protsentti, Andijan wálayatında 4,6 protsentti, Samarqand wálayatında 3,1 protsentti, Sirda’rya wálayatında 2,6 procentti, Buxara wálayatında 2,1 procentti, Jizzax wálayatında 1,8 procentti, Namangan wálayatında 1,7 protsentti, Nawayi wálayatında 1,6 protsentti, Surxanda’rya wálayatında 0,9 protsentti, Xorezm wálayatında 0,8 protsentti, Qaraqalpaqstan Respublikasında bolsa bul kórsetkish 0,3 protsentti qurag’an.

160
140

120
100
80
60
40
20
0

ҚҚР Хор Сур Нав Нам Жиз Бух Сир Сам Анд Фар Тош.в Қаш Тош.ш

160 140 120 100 80 60 40 20 0

1.1-diagramma. Aymaqlıq investiciya programmaları sheńberinde 2017-jılda tartılǵan shet el investiciyalar kólemi

Qolay investiciya ortalig’in ju’zege keltiriwge qaratilgan mámlekettiń aktiv investiciya siyasatı 2017-jılda mámleket ekonomikasına baǵdarlanǵan shet el investiciyalar, birinshi náwbette, tuwrıdan-tuwrı investiciyalar aǵımınıń ósip baratuǵın tendenciya payda etip atirg’anlig’in hám de ekonomikanıń derlik barlıq tarawlarında teń bólistiriliwdi támiyinlemekte. Bunda 2017-2021-jıllar dawamında Ózbekstan Respublikası Mámleket investiciya programmasın amelge asırıw mámleket ekonomikasına tartilip atirg’an shet el kapital muǵdarı jedel pát menen asıp barmaqta hám bunda eń itibarlı tárep — tartilip atirg’an shet el investiciyalarinıń tiykarǵı bólegin tuwrıdan-tuwrı investiciyalar du’zdi. Sonıń menen birge, húkimet kepilligi astındaǵı kreditler kólemi de keskin azayıp barmadi.

Usı dáwir aralıǵinda hár bir jıl ushın bólek tastıyıqlawshi investiciya programmaları sheńberinde júzlegen joybarlardı ámelge asırıw hám olar sheńberinde 20,0 AQSh dollarınan artıq muǵdarında shet el investiciyalarin qosıw názerde tutılǵan bolıp, ámelde qaratilg’an investiciyalar kólemi joba kórsetkishlerine salıstırǵanda 123 protsentti quradı. Sonday-aq, Húkimet kepilligi astındaǵı joybarlarda jámi etilgen ulıwma investitsiyalar kóleminiń 20,5 procenti muǵdarındaǵı kreditler qosilatug’in bolsa, ol jaǵdayda tuwrıdan-tuwrı shet el investiciyalar qatnasıwındaǵı joybarda investiciyalar kólemi tartılǵan ulıwma investiciyalar kóleminde 79,5 protsentti quraydı.

Eger 2017-jıl juwmaqların 2015-jılǵa salıstırsaq, investiciyalar ulıwma ko’lemi 13,6 protsentte asqanlıǵın kóriwimiz múmkin. Investiciyalar kólemin keńeytiwdi xoshametlewge qaratılǵan makroekonomikalıq siyasat sońǵı bes jıllıq juwmaqlarında tartılǵan investiciyalar kóleminiń 1,6 esege asıwına imkan jarattı. Investiciyalar kóleminde júzege kelgen bul unamlı tendenciyanı 2018-jılda saqlap qalıw respublika húkimeti aldında turǵan eń tiykarǵı wazıypalardan biri ekenligi aniq bolıp tabıladı (3.1-3.2 sızılmalarǵa qaralsin)

Programmanıń shet el investiciya hám kreditler qatnasıwında ámelge asırılıp atırǵan joybarlardıń anıq mánzilli bólegine kirgiziletuǵın, sol atap aytqanda, tuwridan-tuwrı shet el investitciya hám kreditler qatnasıwında ámelge asırilatug’in joybar boyinsha jıllıq joba 4,0 mlrd. AQSh dollarınan asıwı ko’zde tutılǵan.

2017-jılda «Nawayi» ЭИИЗ da joybarlardı tez hám nátiyjeli ámelge asırıw jumısları mámleketimiz investiciya siyasatınıń ajıralmaytuǵın bólegi bolıp, usı aymaqta jańa investiciya joybarın 31 kirgiziw hám ózlestiriw joybarlastırılǵan.

Sonıń menen birge, programmanıń bıyılǵı jılda shet el investorlar hám basqa jergilikli derekler esabınan finanslıq támiynlew hám qayta islewge mólsherlengen ústin turatuǵın investiciya usınısları ja’mlesken dizimine jámi 310 investiciya usınısları kiritilgen bolıp, usılardan 161i hám kreditler qatnasiwinda ámelge asırılıwı názerde tutılmaqta.

Investiciya proekti
Investiciya proekti

Húkimet kepilligi astındaǵı		Tuwrıdan tuwrı shet el
		investiciya hám kreditler esabinen
shet el kreditleri esabidan

“Nawayi”		Shet ellik kredit		Basqa
ЭИИЗda proekt		liniyalari		proekt
esabinan		esabinan		esabinan