Sanaat ka’rxanalarinda investicion rawajlaniwdi finansliq qollap-quwatlawdi ju’zege keltiriw jollari

Pitkeriw qa’niygelik jumısınıń dúzilisi hám kólemi. Pitkeriw qa’niygelik jumısı strukturalıq tárepten kirisiw, tórt bap, juwmaq, paydalanılǵan ádebiyatlar diziminen ibarat. Izertlew teksti 71 bet bolıp, ol jaǵdayda 6 keste, 5 sızılma hám 3 diagramma bar.


I BAP. INVESTICION IMKANIYATLAR HA’M OLARDI RAWAJLANDIRIW TENDENCIYALARI

1. 
   Investicion múmkinshiliklerdin’ ústin turatuǵın baǵdarları
   

Ózbekstan Respublikasında qolay qarjı ortalıǵın jaratıw boyınsha izbe-iz ila’jlar ko'rilmekte. Olardıń negizinde eki tiykarǵı faktor jatadı :

- ekonomikalıq turaqlılıq ;

- inflyaciya processlerin tártipke salıw hám milliy valyuta – so’mnin’ tólew qábiletin asırıwǵa jóneltirilgen makroekonomikalıq siyasat,

Ózbekstan Respublikasında investiciya salasındaǵı házirgi jaǵday ekonomikalıq reformalardıń jańa basqıshına o'tiliwi menen belgilenedi. Mámleket byudjeti kemisligi qısqarıwı, inflyaciya azayıwı sharayatında óndiriste krizis toqtatılıwı, kapital qurilis aktivlesiwi, sırtqı sawdada unamlı qaldiq kóbeyiwi bul processke tán ózgeshelik esaplanadı. Ekonomikalıq reformalar ótkeriliwi nátiyjesinde investorlardin’ mu’lkke iyelik qılıw huqıqları qorǵaldi, islep shıǵarıwdı tártipke salıwdıń baha mexanizmleri rawajlandı. Fond bazarı arqalı qarjınıń bir tarawdan ekinshi tarawǵa ótiwi támiyinlenedi. Nátiyjede, investiciya rejelerin finanslastiriwdin’ túrli mexanizmleri rawajlanadı.

Ózbekstan aymaǵında shet el kompaniyalar iskerliginiń huqıqıy tiykarların qáliplestiriw procesi rawajlandirilmaqta. Shet el qarjılar qatnasıwındaǵı kárxanalar iskerligin xoshametlentiretuǵın ilajlardıń pútkil bir kompleksi islep shıǵıldı.

2008-jılda, respublikamızda shet el investiciyalar qatnasıwındaǵı kárxanalar endi g’ana payda bolip kiyatırǵan waqıtta olardıń sanı 191 dana shólkemlesken bolsa, 2009-jılda 368 qospa kárxana, 2010-jılda 237, 2011-jılda 380 dana, 2012-jılda bolsa 537 qospa kárxana dizimnen ótkerildi. 2013-jıl 1 aprelge shekem bolǵan jaǵdayǵa kóre, Ózbekstan Respublikasında dizimge alınǵan shet el qarjılı kárxanalar sanı 2191di qurag’an bolip, sonnan 386 si filial yamasa sap sırt el kárxanalarınan ibarat boldı. 2014-jıl aqırına kelip, olar sanı 3 mıńǵa jetti. 2015-jılda bolsa shet el qarjılar qatnasıwındaǵı kárxanalar sanı 3594 hám 2016-jılda 3445 dana shólkemlestirgen bolsa, 2017-jılǵa kelip olardın’ sanı 5000 nan asıp ketti.

Eń kóp qospa kárxanalar Turkiya kompaniyaları menen dúzilgen bolıp, olardıń sanı 223 ten ibarat. Rossiya menen - 181, AQSh penen - 172, Pakistan menen -145, Ullı Britaniya menen - 62, Qubla Koreya menen - 32, Germaniya menen - 23 qospa kárxana dúzilgen.

2008-jılda shet el investiciya hám kreditlerdiń ulıwma kapital qoyılmalar muǵdarındaǵı úlesi 24,4 protsentti, 2009-jılda bolsa shet el qarjılardıń ulıwma muǵdarı kapital qoyılmalar ulıwma muǵdarına¹ salıstırǵanda 21,7 protsentti qurag’an bolsa 2017-jılda bul kórsetkish 27,3 protsentti quradı.

2008-2017-jıllarda shet el investitsiya qatnasıwındaǵı kárxanalar islep shıǵarǵan ónim, orınlanǵan jumıslar hám xızmetler muǵdarında Tashkent qalası úlesi 76,8 protsentti quradı. Respublika wálayatlarınıń qosqan úlesi tómende (1.1-keste) keltirilgen.