San’atshunoslik” fakulteti 5111100-“musiqa ta’limi “YO’nalishi 3-kurs “musiqa o’qitish metodikasi”fanidan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 0LIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI

“SAN’ATSHUNOSLIK” FAKULTETI

5111100-“MUSIQA TA’LIMI “YO’NALISHI
3-KURS

“MUSIQA O’QITISH METODIKASI”FANIDAN

KURS ISHI
Mavzu:”Musiqa tinglash orqali bolalarni badiiy didini o’stirish”

Bajardi:303-guruh talabasi Nabijonova Kumushoy
Ilmiy rahbar:Sharif Ahmedov
Andijon - 2023
REJA:
KIRISH
Musiqa tinglashning ahamiyati
REJA: I Bob. Musiqa tinglash madaniyatida musiqa madaniyati o’qituvchisining pedagogik mahorati.Badiiy tafakkur.
IIBob.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida musiqa tinglash faoliyatini to’g’ri tashkil etish.
2.1.Maktabgacha ta’lim muassasalarida musiqa ta’limi va tarbiyasining maqsad hamda vazifalari.
2.2.Musiqa tinglashga doir metodik tavsiyalar
III Bob.Umumiy maktab yuqori sinflarda musiqa tinglash madaniyatini rivojlantirish.
3.1.Umumiy maktab boshlang’ich(1-4) sinflarda musiqa tinglash madaniyati.
3.2.Umumiy maktab yuqori(5-7) sinflarda musiqa tinglash madaniyatini rivojlantirish.
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOLAR


Kirish
Musiqa tinglashning ahamiyati.Musiqa tinglashning ahamiyati haqida aytishdan oldin musiqa bu o’zi nima ekanligi ,nima uchun uni tinglash kerakligini bilib olsak.Musiqa (yunoncha so’z bo’lib- “muzalar san’ati”) inson hissiy kechinmalari,fikrlari,tasavvur doirasini musiqiy tovushlar izchilligi yoki majmui vositasida aks ettiruvchi san'at turidir.Musiqa insonning turli kayfiyatlari(masalan,ko’tarinkilik ,shodlik, zavqlanish, g’amgonlik ,xavf-qo’rquv va hokazo)ni o’zida mujassamlashtiradi.Bundan tashqari, musiqa shaxsning irodaviy sifatlari(qat’iylik,intiluvchanlik,o’ychanlik,vazminlik va boshqalar)ni,uning kayfiyatini ham yorqin aks ettiradi.
Musiqaning ushbu ifodaviy-tasviriy imkoniyatlari yunon olimlari-Pifagor,Platon,Aristotel va Sharq mutafakkirlari –Forobiy,Abu Ali Ibn Sino,Abdurahmon Jomiy,Alisher Navoiy,Zahiriddin Muhammad Bobur,Kavkabiy,tasavvuf arboblari-Imom G’azzoliy,Kalobodiy Buxoriy va boshqalar tomonidan yuqori baholangan, sharh va ilmiy tadqiq qilingan.Musiqaning odam ongi va hissiyotiga ta’sir etishning ajoyib kuvhi uning ruhiy jarayonlariga hamohang bo’lgan protsessual-muayyan jarayonli tabiati bilan bo’g’liqdir.
Musiqaning mazmuni — shaxsiy, milliy va umumbashariy badiiy qiymatlarning birligidan iborat boʻlib, bunda maʼlum xalq, jamiyat va tarixiy davrga xos ruhiy tarovat, surʼat, ijtimoiy fikr va kechinmalar umumlashgan holda ifodalanadi. Musiqa shakllari har bir davrning maʼnaviy-maʼrifiy talablariga javob bergan holda, ayni vaqtda inson faoliyatining koʻpgina jabhalari (muayyan jamoaviy tadbirlar, odamlarning oʻzaro etik va estetik taʼsir etish, muloqot qilish jarayonlari) bilan mushtarakdir. Musiqaning, ayniqsa, insonning axloqiy va estetik didini shakllantirish, hissiy tuygʻularini rivojlantirish, ijodiy qobiliyatlarini ragʻbatlantirish vositasi sifatida roli juda muhimdir. Musiqa inson miyasini og'riq va mushaklarni charchoqdan chalg'itadi. Ba'zi qo'shiqlar o'qitish sifatini va uning hissiy fonini yaxshilaydigan endorinlarni yaxshilaydi. Bir daqiqada ma'lum bir zarbalar bilan musiqa harakatlanish tezligini oshirishi mumkin. Turli xil holatlarda musiqa bo'shashish, uxlashga yordam beradi. Qo'rquv, stress, tushkunlik, xafa bo'lganda kayfiyatni ko'tarishga qodir. Musiqa ko'plab biologik jarayonlarga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Bu charchoqning oqibatlarini kamaytiradi, pulsni o'zgartiradi, nafas olishni yaxshilaydi, bosimni barqarorlashtiradi, psixologiyaga ta'sir qiladi. Musiqani tinglash, qiziqish,musiqiy ufqlar, bolalarning musiqiy sezgirligini oshiradi,Musiqiy didi yaxshilanadi
‘Qo'shni yadro miyaning boshqa joylari bilan bog'liq va tovushlar bo'lsa, eshitish qobig'i ham jalb qilinadi. Va biz eshitgan tovushlar shunchalik ko'pki, bu hamkorlik qanchalik kuchli bo'lsa, shunchalik yangi yangi ulanishlar shakllantiriladi, bu bizning kognitiv qobiliyatimizning asosini tashkil qiladi. Ammo har qanday shaxsni afzal ko'rgani haqida bashorat qilish uchun vaqtincha va vaqtinchalik ulushim mas'uliyatli ekanligini bilishingiz kerak. Olimlar uning yaqin kelajakda u va qo'shni yadro o'rtasidagi bog'liqlikni tekshirmoqchi’. "Bu juda qiziq, chunki har qanday musiqa individual tovushlardan iborat, ularning har biri hech qanday ahamiyatga ega emas va zavq keltirmaydi”. Ammo biz ushbu tovushlarning kombinatsiyasini eshitganimizda, ya'ni rasm, , tasvirlar rasmlar, estetik zavqni olamiz, - deya sharhlaymiz.Miya faoliyatini tahlil qilish, olimlar odamlar haqida o'ylash, ularning fikrlari, niyatlari, niyatlari va oxir-oqibat ularning xatti-harakatlarini bashorat qilishlarini bilishga harakat qilmoqdalar.* San'atning ko'plab turlari orasida musiqa estetik va badiiy ta'limda va butunlay va barkamol insonni shakllantirishning butun tizimida o'z alohida o'rin tutadi. Musiqa palitrasi boy, uning tili moslashuvchan va rang-barang. Qalamga bo'ysunmaydigan hamma narsa unda ifodasini topmaydi, musiqada aks etadi. .
*Internet tarmog’idan olindi.

Bu tabiatning katta uyg'unligini ayniqsa aniq maqtadi. Maktabgacha tarbiyachilar musiqiy san'at uchun maxsus muhabbatni namoyon etishadi va uning maqsadlari, uning mazmuni, tarkibi, shaklini, uning tarkibi, shaklini to'g'ri idrok etish, shuningdek u bilan doimiy aloqa zarurligini uyg'otishdir va bu sohada o'zini faol namoyon etish istagi.Kattalar rahbarligida, bola musiqa idrok etish jarayonida hamdardlik bildirishni, xayolot qilishni va tasavvur qilishni o'rganadi, u qo'shiqda, raqsda, musiqa asboblari o'yinida o'zini namoyon etishga intiladi. Hamma harakatning o'ziga xos xususiyatini izlaydi, quvnoq qush va shovqinli bumbumbee, bema'ni ayiq va ayyor tulki tasvirlaydi.Musiqani tinglash jarayonida bolalar turli xil xususiyatlarning instrumental, vokal asarlari bilan tanishadilar, ular tajriba, ayrim hissiyotlarni boshdan kechirishadi. Musiqa tinglash qiziqish uyg'otadi, unga muhabbat musiqiy ufqlarni kengaytiradi, bolalarning musiqiylikning musiqiyligini oshiradi, musiqiy didning rozitsiyasini ko'taradi.Musiqa sinflari bolaning shaxsiyatining umumiy rivojlanishiga yordam beradi. Ta'limning barcha jihatlari o'rtasidagi munosabatlar musiqiy faoliyatning har xil va shakllari jarayonida rivojlanadi. Hissiy sezilar va rivojlangan musiqiy eshitish bolalarga yaxshi his-tuyg'ular va harakatlarga javob berish, aqliy faollikni va doimiy ravishda yaxshilanayotgan harakatlarni faollashtirishga imkon beradi. Boshqa san'at turlari singari musiqa haqiqatni aks ettiradi. Opera va baletda u qahramonlarning harakatlari, munosabatlari, tajribalarini tavsiflaydi. "Musiqiy rasm" deb ataladigan vizual musiqada, "Tabiiy rasm chizish" ajoyib rasmlari. Kundalik hayotda musiqa odamga hamroh bo'ladi, u atrofidagi dunyoga bo'lgan munosabatini ochib beradi, ma'nan boyitib, ishlashga yordam beradi. Bastakorning so'zlariga ko'ra, B.V. Asofiev, musiqa "haqiqatning majoziy namoyishi". Unda yashash so'zi eshitiladi - hayajonli yoki osoyishta hikoya, intervalsiz yoki silliq hikoya, savollar, javoblar, undovlar.Musiqa ta'sirining kuchi insonning shaxsiga, idrokga tayyorligini bildiradi. Musiqa idrokini faol faoliyat, qo'shiqlar va cholg'u asboblariga o'xshash tarzda rivojlantirish zarur. Ammo bu juda qiyin ish, chunki u ingichka, chuqur ichki tajribalar bilan bog'liq. Ularni aniqlash qiyin va uni kuzatish oson emas va bu juda qiyin. Birinchidan, musiqiy "muzokaralar" nimani anglatishini tushunish kerak. Tabiiyki, tinglovchilar, xuddi shunday bo'lganidek, musiqiy tasvirlarni rivojlantirishga rioya qiladi. Musiqa tinglash - bu musiqiy faoliyat turi. Uning o'ziga xosligi bolasini musiqiy va umumiy aqliy rivojlanish nuqtai nazaridan ham tinglash kabi imkoniyatlardan iborat. Musiqa tinglash haqida Rebbe:“Maktabgacha bolalikda turli xil musiqiy psixik o'yinlarini o'tkazish jarayonida sezgi qobiliyatlari rivojlanadi. Ularda ovoz kombinatsiyalari topiladi, bu ishning hissiy va semantik tarkibini ifodalaydi. Yuqori martabali, ritm, tembr va ovozning dinamik xususiyatlari musiqiy faoliyat vositasidir”. Yaxshi, musiqiy asarlar farzandlari uchun ochiq bo'lgan yaxshi musiqani muntazam tinglash katta foyda keltiradi. Bolalar musiqani yaxshi ko'radilar, ularning eshitishlari rivojlanishi uchun musiqa tinglashlari kerak bo'ladi. Va kelajakda siz tez-tez opera teatrlarida bo'lgan bunday hodisalarni kuzatishingiz mumkin emas ,ya’ni musiqa ijrosi paytida suhbatlar. Bu musiqiy madaniyatning rivojlanmaganligi tufayli.
“Biz sog‘lom avlodni tarbiyalab, voyaga yetkazishimiz kerak” deb ta’kidlaydi Yurtboshimiz I.A.Karimov1. Sog’lom kishi deganda faqat jismoniy sog‘Iomlikni emas, balki sog‘iom ruhiy xislatlami, sharqona axioq odob va umumbashariy g‘oyalar ruhida kamol topgan insonni tushunamiz”*
Buyuk pedagog A.Avloniy shunday degan edilar “Tarbiya qiluvchilar tabib kabidirlar, tabib hastani badanidagi kasallikka davo qilgani kabi, o‘qituvchi ham bolani musiqa orqali, aqliy rivojiga
* I.A. Karimov "Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch", - Т.: "M a’naviyat nashriyoti", 2008-yil