Sanoat korxonalari xonalari havosidagi zararli chang va zaharli moddalarning konsentrasiyasini

SO
2 
(Oltingugurt oksidi) Ish muhiti havosida ruxsat etilgan maksimal 
kontsentratsiyasi 10 mg/m
3
, maksimal bir martalik darajasi esa 0,03 ni tashkil qiladi. 
Ushbu miqdoriy ko'rsatkichlar 2017 yilda “Mehnat zonasida havoni boshqarishga 
qo‘yiladigan talablar” sanitariya-gigiyena me’yorlari va 92-sonli “Mehnat zonasi 
havosidagi zararli moddalar ruxsat etilgan maksimal konsentratsiyalar” standartlari 
bilan belgilangan. 
Ish joyi havosidagi (Cl) xlorning ruxsat etilgan maksimal kontsentratsiyasi 1 
mg/m³ ni tashkil qiladi, havodagi xlor bug‘ining miqdori o‘lchanadi. 120-180 mg/m³ 
konsentratsiyada va 30 dan 60 minutgacha ta’sir qilish vaqti hayot uchun juda 
xavflidir. Agar kontsentratsiya 300 g/m³ ga yetsa, o‘lim ehtimoli bor. 
Ishchi hudud havosida (Hg) simobning ruxsat etilgan maksimal 
kontsentratsiyasi 0,005 mg/m³ (o‘rtacha siljish). Simob og‘ir suyuq metall bo‘lib, 
aniq hidga ega emas, kumush rangga ega va bug‘larni nafas olish va teri orqali 
tanaga kirishi mumkin. Bug‘larni nafas olish o‘pka muammolariga olib kelishi 
mumkin (pnevmoniya).
Ish joyidagi havoda (C
3
H
8
) propanning ruxsat etilgan maksimal 
kontsentratsiyasi 300 mg/m³ ni tashkil qiladi.
(O
2
) kislorodning ish joyining havosidagi hajm ulushi 23 % dan oshmasligi va 
20 % dan kam bo‘lmasligi kerak. 
Toza havoda (CO
2
)
karbonat angidrid miqdori joylashuviga qarab 0,03 % 
(300 ppm) va 0,06 % (600 ppm) orasida o‘zgarib turadi. Odamning chiqaradigan 
nafasi taxminan 4,5 % karbonat angidriddir. Yuqori konsentratsiyada (hajmining 5% 
dan ko‘prog‘i yoki 50000 ppm) nafas olganda xavfli. 
 (NO
2
) Azot dioksidi havo ifloslanishining gazsimon shakli bo‘lib, ikki 
komponentdan - azot va kisloroddan iborat. Azot dioksidi (NO
2
) atrof-muhitdagi 
havoning 70% dan ortig‘ini tashkil qiladi va eng ko‘p tarqalgan gazdir. Bu tutunlar 
va qazilma yoqilg‘ilarni yoqish havoni zaharli NO
2
bilan ifloslantiradi, bu odamlar, 
o‘simliklar va hayvonlar uchun zaharli. 
Azot oksidi NO rangsiz gaz, suvda yomon eriydi va tezda NO2 ga oksidlanadi. 
Azot dioksidi NO
2
qizil-jigarrang gaz bo‘lib, yuqori konsentratsiyalarda bo‘g‘uvchi 
hidga ega. Turli hisob-kitoblarga ko‘ra, dizel ichki yonuv dvigatellarining chiqindi 
gazidagi umumiy NOx miqdori 10 % ga, benzinli dvigatellarda – 9 % gacha, gaz 
dvigatellarida – 8 % gacha. Azot oksidlari inson salomatligi uchun jiddiy xavf 
tug‘diradi va NOx ning odamlarga toksikologik ta’siri karbon monoksit CO ga 
qaraganda taxminan o‘n baravar yuqori. Atmosferadagi azot oksidlarining kichik 
konsentratsiyasi tananing asta-sekin zaharlanishiga olib keladi va uni 
zararsizlantirish uchun hech qanday vosita yo‘q. Ular ko‘z va burunning shilliq 
pardalariga (havoda 0,0013% dan ortiq NOx kontsentratsiyasida shilliq qavatlarga 
o‘tkir tirnash xususiyati beruvchi ta‘sir ko‘rsatadi), shuningdek, insonning asab va 
yurak-qon tomir tizimlariga, qon hosil qiluvchi organlarga va jigarga ta’sir qiladi. 

---

12 
Azot oksidlari havodagi suv bug‘lari bilan o‘zaro ta’sirlanib, azotli HNO
2
va azotli 
HNO
3
– o‘pka to‘qimasini yo‘q qiladigan, surunkali kasalliklarni keltirib 
chiqaradigan kislotalarni hosil qiladi va 0,004-0,008 % kontsentratsiyasida o‘pka 
shishi paydo bo‘lishi mumkin. Azot oksidlari tutunning faol komponenti sifatida eng 
katta xavf tug‘diradi.