Sanoat korxonalari xonalari havosidagi zararli chang va zaharli moddalarning konsentrasiyasini

Ishlab chiqarish xonalaridagi changlanganlikni kamaytirish: 
a) Chang chiqaradigan ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish 
va mexanizatsiyalashtirish; 

---

3 
b) Mahalliy va umumiy ventilyatsiyadan foydalanish; 
v) Changli materiallardan voz kechish, yoki ularni kam ishlatish; 
g) Shaxsiy himoya vositalaridan ish paytida foydalanish kabi chora-
tadbirlaridan iborat. 
Sof, toza havo bir qancha gazlar aralashmasidan iborat bo‘lib, uning tarkibida 
77 % azot (N
2
), 21 % kislorod (O
2
), 1 % is gazi (CO) va boshqa faol gazlar, 1 % 
inert gazlar mavjud bo‘ladi. Lekin ishlab chiqarish sharoitida ish joyining havosi 
ishlab chiqarish texnologiyasi va ish sharoitiga bog‘liq holda turli xil zararli changlar 
va gazlar bilan ifloslanadi.
Zararli moddalar inson organizmiga ta’sir etish darajasiga qarab 4 sinfga 
bo‘linadi:
Favqulodda xavfli moddalar (PDK≤ 0,1 mg/m
3
)
Yuqori xavflilikdagi moddalar (PDK≤0,1…1,0 mg/m
3
)
O‘rta xavflilikdagi moddalar (PDK≤1,1 …10,0 mg/m
3
)
Kam xavflilikdagi moddalar (PDK≥ 10 mg/m
3
)
1.0, 2.5, 10.0 3 oʻlchamli kanal PM 1.0, PM 2.5, PM 10.0 
konsentratsiya, birlik µg/m
3
 massasini bildiradi; 
PM 2.5 - diametri 2,5 mikrometr yoki undan kam b o‘lgan mayda 
zarralar. Ular inson salomatligi va atrof-muhitga ta’sir qilishi mumkin 
bo‘lgan chang, zaharli moddalar, tutun va boshqalar kabi ifloslantiruvchi 
moddalarning zarralari. PM 2.5 kontsentratsiyasi darajasi har bir kubometr 
uchun mikrogramlarda (µg/m
3
) o‘lchanadi. 
PM 2.5 eng xavfli ifloslantiruvchi moddalardan biridir, chunki uning kattaligi 
o‘pkaga chuqur kirib borishiga imkon beradi, bu esa jiddiy sog‘liq muammolarini, 
jumladan nafas olish, astma, yurak kasalliklari va hatto saratonni keltirib chiqarishi 
mumkin. Shuning uchun havodagi PM 2.5 kontsentratsiyasi darajasini kuzatish va 
uni nazorat qilish uchun tegishli standartlarni belgilash muhimdir. 
µg/m
3
- belgilashdagi farq oddiygina qisqartma bo‘lib, PM 2.5 
kontsentratsiyasi darajasini har bir kubometr uchun mikrogramda (µg/m
3
) ko‘rsatish 
uchun ishlatiladi. Ikkala belgi, UG/m
3
va µg/m
3
bir xil qiymatni - havodagi mayda 
zarrachalar kontsentratsiyasi darajasini bildiradi. 
Aerozollar uchun havoni tahlil qilishning yana bir usuli optikdir. 
Tahlil qilish uchun umumiy chang, PM10, PM4, PM2.5, PM1 
kontsentratsiyasini real vaqtda o ‘lchash imkonini beruvchi chang 
analizatori (“chang o‘lchagich”) ishlatiladi. Texnik jihatdan qurilma 
havodagi aerozol zarralarini hisoblash kontsentratsiyasini o‘lchaydi va 
massa kontsentratsiyasini hisoblash ularning o‘lchamiga va kalibrlash 
bog‘liqligiga qarab dasturga kiritilgan zarrachalar massasini taqsimlash 
modellari asosida amalga oshiriladi.