Sanoat korxonalarida asosiy ishlab chiqarish fondlarining jismoniy va

tarmoqlari bo’yicha tarkibi
5
 (2015 yil oxiriga foizda)  
Sanoat 
tarmoqlari  
Bino 
lar  
Insho- 
otlar  
Uzatish 
moslama 
lari  
Mashina 
va usku 
nalar  
Transport 
vositlari  
Boshqa 
asosiy 
fondlar  
Butun sanoat
13,1
22,1
12,9
45,4
5,5
1,1
Shu jumladan  
Elektro 
energetika
18,5
8,1
34,9
36,9
1,3
0,2
Yoqilg’i
4,5
49,9
16,9
25,0
3,1
0,7
Qora 
metallurgiya
13,6
4,9
3,4
74,8
3,1
0,2
Rangli 
metallurgiya
10,3
14,9
6,8
53,3
14,4
0,3
Kimyo va neft-
kimyo
24,7
12,5
8,8
49,4
3,7
0,9
Mashinasozlik 
va metallga 
14,2
6,5
0,6
71,6
4,0
3,0
5
Ўзбекистон Саноати. Статистик тўплам. Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси. Тошкент 
2016. Б.62-64.

---

7 
ishlov berish
O’rmon, 
yog’ochni qayta 
ishlash va 
Sellulozaqog’oz
24,1
3,1
2,0
68,6
1,5
0,6
Qurilish 
materiallari
13,2
10,5
2,9
63,7
8,6
1,2
Yengil sanoat
28,4
4,5
1,9
61,0
1,8
2,3
Oziq-ovqat
25,4
4,2
2,1
60,0
4,8
3,5
boshqalar
25,9
6,6
2,3
57,7
4,9
2,6
Mehnat buyumlariga ta’sir etish darajasiga qarab asosiy ishlab chiqarish 
fondlari aktiv va passiv fondlarga bo’linadi.
Aktiv asosiy ishlab chiqarish fondlariga mehnat buyumlari shaklini 
o’zgartiruvchi, ya’ni bevosita ta’sir etuvchi fondlar (mashinalar, asbobuskunalar, 
texnologik liniyalar, o’lchov va to’g’rilash asboblari, transport vositalari) kiradi.
Passiv asosiy ishlab chiqarish fondlariga mehnat buyumlariga bilvosita
ta’sir etuvchi, ya’ni ishlab chiqarish jarayonining normal o’tishiga kerak 
sharoit yaratuvchi ishlab chiqarish fondlari kiradi (bino va inshootlar, h.k.). Asosiy 
fondlar tarkibini o’rganishda ularning tuzilmasi masalasiga ham e’tibor berish 
zarur.
Asosiy fondlarning tarkibi deb, uni tashkil etuvchi tarkibiy qismlarning, 
guruhlarning har birinining umumiy qiymatiga bo’lgan nisbatga aytiladi. Masalan, 
100 mln. so’m bo’lsa, ulardan binolar 25 foiz, inshootlar 15 foiz, uzatuvchi 
qurilmalar 10 foiz, ishchi mashinalar va jihozlar 30%, qolganlari esa 20 foiz 
bo’lishi mumkin (10-jadval).
Asosiy fondlar tuzilmasi quyidagi turlarga ajratiladi:
6
1.Tasviriy tuzilma.
6
Ортиқов А. «Саноат иқтисодиёти». Ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2006 – Б.134.

---

8 
2. 
Texnologik tuzilma.
3. 
Tarmoq tuzilmasi.
4. 
Hududiy tuzilma.
5. 
Takror ishlab chiqarish tuzilmasi.
Tasviriy tuzilmaning har xil vaqtda o’zgarishidan sanoatning texnik darajasini 
va asosiy fondlardagi kapital sarflashning samarasini tasavvur qilsa bo’ladi.
11-jadval O’zbekiston Respublikasi sanoatida asosiy fondlarning