Sanoat korxonalarida asosiy ishlab chiqarish fondlarining jismoniy va

2. Asosiy fondlarni baholash
Amaliyotda asosiy fondlarni baholashning quyidagi turlari qo’llaniladi: 1) 
dastlabki to’la qiymat orqali belgilangan baho; 2) qiymatini qaytadan tiklash orqali 
belgilangan baho; 3) qolgan qiymati orqali belgilangan baho; 4) ishlab 
chiqarishdan chiqarib tashlash bahosi.
Dastlabki to’la qiymat orqali belgilangan baho (Ob) asosiy fondlarning sotib 
olingan bahosi (Sb), asosiy fondlarni olib kelish uchun qilingan transport 
xarajatlari (Xt) va montaj xarajatlari (Xm)ni o’z ichiga oladi. Ob = Sb + Xt + Xm  
Bu baho korxona (firma)ning asosiy ishlab chiqarish fondalarini sotib olish va 
ishga tushirish uchun qilgan haqiqiy xarajatlarini ifodalaydi. Bu ko’rsatkich 
korxona (firma) balansida hisobga olinadi. Ammo asosiy fondlarning dastlabki 
to’la qiymat orqali belgilangan bahosi ularning hajmini va turli yillarda qurib ishga 
tushirilgan korxona (firma)lar asosiy fondlarini taqqoslashda yetarli emas, shuning 
uchun asosiy fondlarni baholashda qiymatini qaytadan tiklash orqali belgilangan 
bahodan foydalaniladi.
Baholashning bu usuli asosiy fondlarning har xil davrda ishlab chiqarilgan va 
olingan baholarni hozirgi yangi sharoitdagi bahoda ifodalash imkoniyatini beradi. 
Bu baho bir xil iste’mol qiymatga ega bo’lgan asosiy fondlarni baholashda bir xil 
qiymatlarda ifodalash, korxonalar ko’rsatkichlarini taqqoslash va fondlar 
samaradorligini oshirish rezervlarini aniqlash uchun imkoniyat yaratadi. Qiymatni 
qaytadan tiklash orqali belgilangan baho amaldagi asosiy fondlarning jismoniy 
holati va ma’naviy eskirishini hisobga olgan holda qayta baho qo’yish orqali 
aniqlanadi.

---

11 
 
Xulosa 
«Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil etish» tushunchasiga ta’rif 
beradigan bo’lsak: «Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil etish» - bu, jonli 
mehnat jarayoni bilan korxonalarda ishlab chiqarish elementlari (mashina-
mexanizmlar, asbobuskunalar hamda boshqa mehnat qurilmalari)dan 
foydalanish jarayonini samarali va oqilona tashkil etishdir». 
Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil etishdan maqsad korxona uchun 
ajratilgan moddiy, mehnat va moliyaviy imkoniyatlardan mumkin qadar 
yaxshiroq foydalanish, reja topshiriqlarini eng yaxshi ko’rsatkichlar bilan 
boshqarishdir. Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil etish ilm-fan sifatida 
tushunilganda uning vazifasi ijtimoiy korxonalarda ishlab chiqarishda va 
uning tarmoqlarida jamiyatning iqtisodiy qonunlarini qo’llash yo’llarini 
hamda shu qonunlargaasoslangan holda davlatning xo’jalik siyosatini 
hayotga tadbiq etish usullarini o’rganishdan iborat. Korxonalarda ishlab 
chiqarishni tashkil etish korxonalarda ishlab chiqarishning eng ma’qul 
usullarini, zarur asbob-uskunalarini tanlash, turli korxonalarda ishlab 
chiqarish sohalarining mutanosib va uzluksiz ishlashni ta’minlash, 
korxonalarda ishlab chiqarish grafigining buzilishiga yo’l qo’ymaslik, 
korxona va tsexlarda korxonalarda ishlab chiqarish estetikasi, sanitariyasi, 
mehnat muhobosqichsi va texnika xavfsizligi talablariga mos keladigan 
sharoitlarni yaratish, demakdir. Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil etish 
va uni yuksak darajaga ko’tarishda rejalashtirish muhim ahamiyatga ega. 
Rejalashtirish tufayli korxonalarda ishlab chiqarish jarayoni boshqariladi va 
tartibga solib turiladi.

---

12