Саноат ва кишлок хужалик асослари ма

Avtomobil transporti 
Avtomobil (grekcha autos — o’zi, lotincha mobilis — 
harakatlanadigan, yuradigan) transporti yuk va yo’lovchi tashishda muhim 
ahamiyatga ega. 
Avtomobil transporti quyidagilarni o’z ichiga oladi: harakatdagi 
avtomobillar; avtomobil yo’llari; yoqilg’i bilan ta’minlash korxonalari; 
ta’mirlash korxonalari; avtovokzallar va h.k. 
Hozirgi paytda avtomobillarning turli xillari moddiy va nomoddiy 
ishlab chiqarishning turli tarmoqlarida va turmushda ishlatiladi. Moddiy 
ishlab chiqarishda og’ir yuk ko’taradigan avtomobillar, avtopoezdlar, 
yo’lovchi tashishda esa avtobuslar, yengil mashinalar ishlatilmoqda. 
Bundan tashqari, maxsus avtomobil transporti ham bor (medisina, oziq-
ovqat, harbiy, ilmiy va boshqa maqsadlarda ishlatiladigan). 
Yo’llar Avtomobil transportining asosiy tarkibiy qismidir. Yo’llar 
qattiq qoplamli va gruntli bo’ladi. Ikki tomonlama avtomobil harakati 
uchun yaroqli bo’lgan keng yo’l avtostrada deb ataladi. Bunday 
yo’llarning muayyan bir joylarida yon ko’chalardan ko’shiladigan kirish 
va chiqish joylari bo’ladi. Ko’ndalang o’tish joylari viaduklarda yoki 
tunnellarda bo’ladi va avtostrada bilan kesishmaydi. Juda katta masofaga 
cho’zilgan avtostrada trakt deb ataladi. Masalan, Katta O’zbekiston trakti 
Toshkentni Termiz bilan bog’laydi. Kattik qoplamli yo’llarni ko’pincha 
shosse deb ataladi, tor texnik ma’noda shosse tosh yo’lni anglatadi. Qattiq 
qoplami bo’lmagan, avtomobil va otarava yurishi uchun yaroqli bo’lgan 
yo’llar grunt yo’llari deb ataladi. Iqlim sharoitiga qarab ular mavsumiy 
bo’lishi mumkin. 
Ular tabiiy (qishloq, o’rmon yo’llari, karvon yo’llari, tog’ yo’llari) va 
yaxshilangan yo’llarga bo’linadi. 

---

94 
Avtomobil transporti yuk oborotining deyarli yarmi sanoat 
korxonalari va qurilish tashkilotlari xissasiga to’gri keladi. Avtomobil 
transportining yuk oboroti bo’yicha jahonda AQSH birinchi o’rinda, 
rivojlangan mamlakatlar avtoparkining 50 foizi AQSHga to’gri keladi. 
Avtomobil transportining afzalliklari quyidagilardan iborat: 
a) sanoat va qishloq xo’jaligi korxonalarini magistral transport 
yo’llari va vositalari bilan bog’laydi; 
b) shaharlardagi va shahar atrofidagi yuklarning asosiy qismini 
tashiydi; 
v) qisqa (100 km) va uzoq masofalarga yuk tashishda qulay; 
g) yuklarni yo’llarda tushirib ortmay, bevosita iste’molchiga yetkazib 
bera oladi.