Sanoatda qo’llaniladigan pm larning fizik mohiyati va detonastiya nazariyasi haqida ma’lumotlar

Karbonat angidrid gazi – SO₂ zaxarli gaz hisoblanmay, er osti kon ishlarida ishlayotgan ishchilarga ziyon etkazib, xavodagi yuqori konstentrastiyasi nafas olish ritmini buzib, bosh og’rig’ini keltirib chiqaradi.
Portlatish ishlarida ajralib chiqqan gazlar
xajmi va bosimini aniqlash
Portlatish ishlarida ajralib chiqqan gazlar xajmi – 1kg portlovchi modda portlagandagi gazlar xajmiga tengdir va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
,
ya’ni, n – portlatishning gazsimon maxsulotlarining mollar soni;
m – portlovchi modda tarkibidagi mollar soni;
M – portlatish modda tarkibidagi nisbiy molekulyar massa.
Sanoatlashtirilgan portlovchi moddalarni portlatganda ajralib chiqadigan gazsimon maxsulotlarning xajmini eksperimental xajmi 50l dan iborat Dolgovning po’lat bombasi yordamida aniqlash mumkin.
Portlatish ishlari gaz bosimini zaryad kameralarida quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi:

ya’ni, T – portlatish harorati,K;
V – zaryadli kamera xajmi, m³;
Sanoatlashgan portlovchi moddalarning kislorodli balansi

Portlovchi moddalarning kislorodli balansi deb – portlovchi modda tarkibida elementlarni yondiruvchi kislorodning miqdorining kamlik va ko’plik darajasiga aytiladi.

Agar portlovchi modda tarkibidagi elementlarni yondiruvchi kislorodning miqdori kam bo’lsa - salbiy, ko’p bo’lsa – ijobiy deb ataladi.
Salbiy kislorod balansidan tashkil bo’lgan portlovchi modda ishlatilganda, portlanish gazi tarkibida okis uglerod ko’payib ketsa, ijobiy kislorod balansidan tashkil bo’lgan portlovchi modda ishlatilganda esa okis azot gazi ko’p miqdorda ajralib chiqadi. Portlatish ishlarida xosil bo’ladigan zaxarli gazlar miqdori zaryadining to’liq detonastiyasiga va massasiga, zaboykaning turiga, pog’onaning balandligiga va boshqalarga bog’liqdir.
Nolga teng bo’lgan kislorod balansli portlovchi modda portlatilganda kam zaxarli gaz ajralib chiqadi. Ayrim portlovchi moddalarning kislorodli balansi quyidagi jadvalda keltirilgan:
Jadval 8.1.