Saodat toxirovna toshaliyeva r e k r u t m e n t

Osiyo-Tinch okeani hududi. Osiyo – bu yagona joy emas, balki 
ko‘plab madaniyatlarni birlashtiruvchi mintaqa hisoblanadi va mamlakatlar 
turli mezonlar bo‘yicha bir-biridan tubdan farqlanadi. Osiyo mamlakatlarida 
rekruting faoliyati rivojlanishiga e’tibor qaratsak, Xitoyda rekruting 
kompaniyalari litsenziyasiz faoliyat yuritishlari mumkin emas, litsenziyani 
olish esa ancha murakkabdir. Janubiy Koreyada esa, davlat qonunchiligida 
xorijiy korporatsiyalar uchun mazkur xizmatlarni investitsiyalashni 
taqiqlaydi. Gonkong. Xitoyga tegishli bo‘lishiga qaramasdan, Gonkong 
iqtisodiyoti jonlangan va mehnat bozori jadal sur’atlar bilan 

---

219 
rivojlanmoqda. Zaruriy ko‘nikmalarga bo‘lgan jiddiy taqchillik ishlashning 
noodatiy shartsharoitlarini yaratdi. Kuchli, biroq bozorda intensiv tarzda 
o‘zgarayotgan doimiy ish bilan bandlik - yosh professionallarni har 12-14 
oyda 
ish joyini o‘zgartirish tendensiyasiga ega. Ya’ni, an’anaviy talqinda 
vaqtinchalik yoki shartnoma asosidagi ish bilan bandlikka o‘xshash 
ishchilarning doimiy ish bilan bandligi amal qiladi. Malakali mehnatning 
yetishmasligi ayollarning ishlashi uchun katta imkoniyatlarni yaratgan 
 
16.3. Milliy va global rekruterlar 
 
Ish 
beruvchilarga 
zarur 
bo‘lgan 
kadrlar ta’minoti bilan 
shug‘ullanadigan rekruting kompaniyalari milliy iqtisodiyotda bosqichma-
bosqich rivojlanmoqda. Dastlabki rekruting firmalari 2000 yillarda 
Toshkent shahrida tashkil etilgan holda ular asosan xorijiy investitsiya 
ishtirokidagi kompaniyalarga xizmatlar ko‘rsatish bilan chegaralangan. 
Mazkur kompaniyalar rekruting firmalariga nisbatan yuqori kasbiy va 
malakaviy talablarni bildirishlari bilan bir qatorda, ko‘proq loyihalarni joriy 
etish davomida ko‘proq chet ellik vositachilarga murojaat qilishganiga 
e’tiborni qaratish lozim. 
Milliy rekruting idoralarining shakllanish bosqichi davom etayotgan 
hozirgi vaqtda ularning tashkiliy huquqiy, mulkiy, mintaqaviy, funksional 
jihatlarini ilmiy tadqiq etish, ularning amaliy-uslubiy ta’minotini ishlab 
chiqish va hayotga joriy etish dolzarb masalalardan biri hisoblanmoqda. 
Xorijiy mamlakatlardagi rekruting xizmatlari bozorining xususiyatlarini 
o‘rganish va milliy tizimda qo‘llash imkoniyatlarini aniqlash muhim amaliy 
ahamiyatga ega. 
O‘zbekistonda xodimlarni ishlashga yollashda tadbirkorlik sub’ektlari 
xizmatidan foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilarda o‘z 
aksini topgan: 
 milliy qonunchilikda, xususan, Fuqarolik, Soliq va boshqa 
kodekslarda ilmiy-nazariy va o‘quv ishlanmalarda rekruting 
xizmatlari bozori va xususiyatlari aks etmaganligi; 
 sanoat korxonalarining texnik qurollanish darajasining yuqori 
emasligi, uzoq muddatli aktivlarning o‘z muddatini o‘tab bo‘lganligi 
va ma’naviy eskirganligi ta’sirida zamonaviy rekruting xizmatlariga 
bo‘lgan ehtiyojning yuqori emasligi; 

---

220 
 yirik kompaniya va firmalarda kadrlar ta’minoti bilan shug‘ullanishga 
jiddiy va tegishli e’tibor qaratilmaganligi, zamonaviy menejment 
elementlari joriy etilmaganligi; 
 kichik biznes sub’ektlarida, xususiy biznes va tadbirkorlikda norasmiy 
bandlik darajasining yuqori ekanligi; 
 tadbirkorlik sub’ektlari va ishbilarmonlar tomonidan daromadligi 
yuqori bo‘lmagan, tavakkalchiligi yuqori bo‘lgan tizimga qiziqishni 
 pastligi va b.; 
 xizmat tariflari va sifati bo‘yicha yagona uslubiy yondashuv va 
qarashlarning mavjud emasligi va b. 
Ko‘p yillik tajribaga ega bo‘lgan rekruting firmalari faoliyatini tahlil 
qilish shuni ko‘rsatmoqdaki, milliy va xorijiy kompaniyalar uchun rekrut 
xizmatlarini ko‘rsatuvchi firmalar asosan malakali hisobchilar, savdo va 
marketing bo‘yicha menejerlar, moliyaviy masalahatchilar, u yoki bu 
sohadagi ustalarni taklif etish bilan shug‘ullanadilar. Mamlakatimizda 
bunday firmalar qatoriga mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklida tashkil 
etilgan va faqat Toshkent shahrida joylashgan «HRC», «Emilia Baraka», 
«PANSISTEM», «Profesionals Performance», «Radius PRP» va «Resurs 
recruitment personnel» nomdagi agentliklarni misol sifatida keltirish 
mumkin. Ularning soni yildan-yilga ortib borayotganligi bunday 
agentliklarni butun respublika hududi bo‘yicha tashkillashtirish va 
kengaytirish zaruratini taqozo etmoqda. 
Yuqori malakali xodimlar bilan bir qatorda zamonaviy xizmatlar 
bozorida malakasi yuqori bo‘lmagan, yuqori ish haqiga talabgor bo‘lmagan 
«universal» ishchilarga bo‘lgan ehtiyoj ham shu bozorda o‘z ifodasini 
topadi. Malaka darajasini talab qilmaydigan va ish haqi yuqori bo‘lmagan 
ishchi-xizmatchilarning rekurting idoralari tomonidan jalb qilinishi 
nihoyatda sezilarsiz darajada, chunki mehnat bozorining ushbu sektori 
tartibsiz va juda ham oddiy tarzda mustaqil ravishda rivojlanmoqda. 
Milliy kompaniyalar faoliyatini tahlil qilish shuni ko‘rsatmoqdaki, 
o‘zining dastlabki faoliyatida yirik va o‘rtahol firmalar va kompaniyalarga 
tegishli kasbiy malakaga ega bo‘lgan mutaxassislar, asosan, menejerlar, 
hisobchilar, huquqshunoslar, marketologlar, tahlilchilar va advokatlar bilan 
ta’minlash yuzasidan takliflarni bildirishgan. Keyinchalik o‘z reklama 
bukletlari, internet saytlari va tarqatma materiallari yordamida ommaviy 
tarzda o‘z xizmatlarini taklif etishga e’tibor qaratishgan. 
Bugungi kunda mamlakatimizda ro‘yxatdan o‘tgan xususiy bandlik 
agentliklari soni 68 ta atrofida. Shundan, litsenziya berilgan tashkilotalar 

---

221 
soni - 52 ta. Ko‘rib chiqilayotgan arizalar soni - 1 ta. Shundan: ishchi 
organda 1 ta. Arizasi rad etilgan tashkilotlar soni - 2 ta. 
Fuqarolarni xorijda ishlashga yuborish vakolati shu paytgacha faqat 
O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi 
huzuridagi Tashqi mehnat migratsiyasi masalalari agentligida mavjud edi. 
Endilikda mazkur vazifani Tashqi mehnat migratsiyasi masalalari 
agentligidan tashqari respublikaning turli hududlarida joylashgan 
litsenziyaga ega xususiy bandlik agentliklari ham erkin amalga oshirishlari 
mumkin. 
Rivojlangan mamlakatlardagi mehnat bozorida yuqori samaradorlik 
bilan faoliyat ko‘rsatayotgan rekruting firmalarining taklif etayotgan 
xizmatlari tarkibi va sifati mamlakatimizdagi idoralardan jiddiy farq qiladi. 
Ularning ta’sis hujjatlarida qonunchilikda cheklanmagan quyidagi faoliyat 
turlari ham amalga oshiriladi: 
 korxonadagi xodimlarning ish hujjatlarini yuritish va tartibga keltirish; 
 xodimlarning mehnat muhofazasi va tibbiy ko‘rigini tashkillashtirish; 
 ishchi-xodimlarga mehnat haqi hisoblash; 
 korxona ehtiyojidan kelib chiqib chetdan zarur bo‘lgan xorijiy 
mutaxassislarni jalb etish; 
 soliq, statistika va buxgalteriya hisobini yuritish; 
 xodimlarni boshqarish, kasbiy qayta tayyorlash va malaka oshirishini 
tashkil etish va boshqalar.