Сборник докладов и тезисов

 
 

---

Международная научно-техническая конференция. Фергана - 2020 
169 
PHYSICO-CHEMICAL BASIS OF PROCESSING OF NON-
TRADITIONAL AGRO-ORE RAW MATERIALS FOR OBTAINING 
COMPLEX MINERAL FERTILIZERS 
(DSc) Khamdamova Shoxida, Khokimov Abdulaziz 
Fergana Polytechnic Institute 
Annotation 
Study of the physicochemical basis of processing of non-traditional agro-ore 
raw materials into extended-effect simple and complex fertilizers. 
Key words: nitrogen, phosphorus, potassium,
 
urea - formaldehyde fertilizer 
(UFF), urea-ammonium nitrate (UAN), urea-ammonium-formaldehyde resin 
(UAFR). 
Ma’lumki, hozirgi kunda dunyo aholisining yildan-yilga yuqori sur’atlarda 
o’sishi va ekinga yaroqli yer va suv zaxiralari, energiya va xom ashyo 
resurslarining qisqarishi hamda kamayishini hisobiga qishloq xo’jalik 
maxsulotlarini sifatli, yetarli miqdorda yetishtirish muammosi ortib bormoqda. 
Yuqori hosildorlik birinchi navbatda mineral o’g’itlarni yetarli miqdorlarda 
qo’llash natijasida kelib chiqadi. O’simliklarni o’sishi va rivojlanishi uchun 
o’zlashuvchan holdagi qator ozuqa elementlari lozim, ulardan asosiy va 
muhimlariga azot (N), fosfor (P
2
O
5
), kaliy (K
2
O) kiradi. Tuproq tarkibidagi 
yetishmagan ozuqa elementlarini organik va mineral o’g’itlarni qo’llash bilan 
to’ldirish mumkin.[1] 
Hosil sifati nafaqat ozuqa elementi turi, balki boshqa ko’rsatkichlar 
(miqdori, eruvchanligi), tuproqning xossalari (kislotalilik, donadorlik tarkibi, 
giltuproq miqdori, suv tutish xususiyati) va h.k. larga bog’liq. 
Berilayotgan o’g’itlarning asosiy ulushi azotli o’g’itlar (50%), fosfor va 
kaliyli o’g’itlarga to’g’ri keladi.[2] 
Hozirgi kunda mineral o’g’itlar ishlab chiqarish muammosi shundan 
iboratki, ko’pchilik mavjud texnologiyalar yuqori sifatli mineral xom ashyoni 
qo’llashga mo’ljallangan. O’g’itlarni qo’llash bo’yicha esa: azotli o’g’itlar 
fiziologik kislotaliligi uchun tuproq muhiti kislotaliligini ortishi, fosforli o’g’itlar-
suv havzalarini evtrofikatsiyasi (suv havzasining o’simlik bosishi), xlor-kaliyli 
o’g’itlar esa hosil sifatini kamaytirishi kuzatilmoqda. 
Yuqorida keltirib o’tilganlar noodatiy past navli agrorudali mineral xom 
ashyolardan va sanoat chiqindilaridan xossalari yaxshilangan mineral o’g’itlar 
olish texnologiyasini yaratish uchun jarayonlarning fizik-kimyoviy asoslarini 
ishlab chiqishni taqozo etadi. 
Mineral o’g’itlar ishlab chiqarish soxasidagi muammoning dolzarbligi dunyo 
xom ashyo zaxiralarining kamayishi hisobiga optimal nisbatlardagi NPK tutgan 

---