Сборник V международной

GRATASNING MAKRO VA MIKROELEMENTLAR TARKIBI
I. R. Rahmatullayev, I.Yu.Yakubov
F arg’ona jam oat salomatligi tibbiyot instituti
“Gratas” do’lananing lotin tilidgi nomi bo’lib, bu kuchli degan m a’noni anglatadi. Do’lanaga 
qadimda bunday nomning berirlishi bejiz e ’mas. Chunki unung tarkibida organizmning immune tizimini 
faollashtiruvci, kuch quvvat beruvchi, ayniqsa shamollash va yuqumli hastaliklami bartaraf e’tuvchi 
vitamin C ning e ’ng ko’p miqdorda bo’lishidan tashqari, organism salomatligining mustaxkam bo’lishida
24

---

muxim axamiyatga e ’ga bo’lan Selen e’lementining bo’lishi g ’oyat qimmatli ahamiyat kasb e’tadi.
Selen, boshqa elementlari kabi, tanada juda muhim vazifalami bajaradi.
1. Selen antioksidant sifatida, saraton, yurak muammolari, erta qarish kabi jarayo’nlarni tezlashtiruvchi 
erkin radikallarni olib tashlashga yordam beradi.
2. Selen immun tizimining ishlashi uchun muhim activator xisoblanadi.
3. Selen-qalqonsimon bezning faoliyati uchun yod kabi funkysiyani ado e’tuvchi e’lement sifatida 
kata axamiyatga e’ga.
Do’lana boshqa mevalardan o ’zining xushxo’rligidan tashqari shifobaxshligi bilan ham ajralib 
turadi. Xalq tabobatida do’lananing bargi, gullari va mevasidan ishtaxa ochuvchi, yaxshi kayfiyat, yurak 
ishini yaxshilab bardamlik va quvvat baxsh etuvchi shifobahsh o ’simlik sifatida alohida o ’rin tutadi. 
Ma’lumki, har bir dorivor o ’simliklarning shifobaxshlik xususiyati ularning kimyoviy tarkibiga bog’liq. 
Shu paytgacha juda ko’p o’simliklarning shifobaxshligini ularning tarkibida vitaminlar va boshqa biofaol 
moddalar borligi bilan tushuntirilar edi. Hozirgi kunda esa, o’simliklarning nafaqat vitaminlari va biofaol 
moddalari, balki ularning makro va mikro elementlar tarkibi ham g ’oyat muhim ahamiyatga ega ekanligi 
m a’lum bo’lib qoldi.
Chunki, har bir inson organizmining o ’ziga xos mukammal dasturi asosida amalga oshib 
boradigan kimyoviy reaktsiyalarining boshqaruv tizimlari bo’lib, ularni m e’yoriy amalga oshishi m a’lum 
biokatalizatorlarga bog’liqdir. Bioaktivatorlar, ya’ni makro- va mikroelementlar ayni shu biokatalizatorlarni 
faollashuvini ta’minlovchi omillardandir. Zero organizmda m a’lum bir element miqdorining yetarli 
bo’lmasligi, albatta u yoki bu kimyoviy jarayonlarning susayishiga sabab bo’ladi, bu esa o ’z navbatida 
shunga bog’liq xastaliklarni namoyon bo’lishiga olib keladi.
Shu nuqtai nazardan biz o ’z oldimizga shifobaxsh do’lana o ’simligi mevasining kimyoviy elementlar 
tarkibini, uning o ’sayotgan tuproq va suv sharoitlariga ko’ra qanday bo’lishligini o ’rganishni maqsad qilib 
qo’ydik. Quyida Saturin -2 atom-absorbatsion spektrofotometr yordamida Qamchiq dovoni va Oqbilol 
(Farg’ona) .dagi do’lana mevalarining elementlar tarkibini o ’rganish bo’yicha olingan natijalar keltirilgan.