«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5

212
 
XIX-XVIII asrlarda Ashshur Old Osiyoning yirik davlat markaziga aylandi va Shamshi-
Adad I “ko’pchilik shoxi” unvonini o’zlashtirib oldi. U Ikki daryo oralig’ining 
shimolidagi shaharlarni bosib oladi, Marini bo’ysundirib, Karxemish bilan ittifoq 
tuzadi. Er.avv 1757-yilda Shamshi – Adadning o’g’li Ishme – Dagan davrida Ashshurni 
Hammurapi bosib oladi. Er.avv 1740-yillar atrofida kassitlarning Mesopotamiyaga 
hujumi davrida Shamshi – Adadning avlodlari hokimyatni o’z qo’liga olishgan. Er.avv 
XVI asrda Bobil sulolasi qulagach, Ashshur qudratli qo’shni davlat Mitannining 
tazyiqiga qarshi Misr bilan diplomatik aloqa o’rnatgan. Mitannining podshosi 
Shaushaattar esa Ashshurni bosib oladi va g’arbga chiqadigan savdo yo’lidan mahrum 
etadi.Ashshur Bobilning hukmronligini tan olish evaziga Mitannining zulmidan ozod 
bo’lib, biroz vaqtdan so’ng mustaqil bo’ladi. Er.avv 1353-1318- yillarda podsho 
Ashshuribalit Ossuriyani qaudratli davlatga aylantiradi. Xettlarning tazyiqidan qochib 
Ossuriyaga ittifoqchi bo’lgan Mitanni va keyinchalik Bobil ham Ossuriyaning tasiriga 
tushib qoladi. Ossuriya davlatinin shakllanishi er.avv 1295-1264-yillarda podsho Adad-
Nirari davrida tugaydi. 
MUHOKAMA VA NATIJA
U o’ziga rasmiy ravishda podsho unvonini berib “Buyuk podsho” mavqeiga davo 
qilgan.Er.avv XIII-XII asr boshlarida yuqori Mesopotamiyaning qashni hududlarini 
to’rt marta o’ziga qoshib olib to’rt marta yo’qotgan.Ossuriyaning siyosatida sifatli 
siljishlar Shalmaneser I davrida bo’lgan. Ossuriyaliklarning o’ta shavqatsizligi ham 
aynan ushbu qirol davrida Mitanni davlatidan asir tushganlarga nisbatan haqoratli 
ravishda oldirish va 14400 asirni ko’r qilishga buyurgan. Bunday shavqatsizliklar 
Shalmaneser III davrida ham lo’rishimiz mumkin. Ashshurnatsirapal II ning ushbu 
so’zlari ham bunga dalil bo’ladi “ Men shaharni oldim, askarlarning boshini kesib 
oldim, shahar oldida bosh va tanalar minorasini qurdim va qoziqlarga boylangan qiz va 
yigitlarni tiriklayin yoqib yubordim” Ossuriya shohlarining yozuvlari nafaqat ichki, 
ma’muriy ma’noga ega, balki ular targ’ibot ma’nosiga ham ega. Ossuriya o’z hududiga 
kelgan oromiy qabilalarini yo’q qilgandan keyin rivojlanishning yangi bosqichi 
boshlanadi. Huddi shu davrda yaratilgan davlat esa insoniyat tarixidagi birinchi 
imperiya bo’ladi.Keyingi davrlarda taxtda bo’lgan podsholar Urartu zarbalariga bardosh 
bera olishmagan va ichki siyosatda savodsizlik, oldindan ko’ra bilmasligi sababli 
davlatni sezilarli darajada zaiflashtirib qo’ygan. Ossuriyaning so’nggi kuchli shohi 
Ashurbanipal bo’lgan u Ossuriyaning eng savodli hukmdori sifatida tanilgan.Uning 
podsholik davri, mustaqilligini qo’lga olmoqchi bo’lgan vassal davlatlar bilan jang olib 
borishi bolan xarakterlanadi. Ashurbanipral Lidiya , Midiya, Frigiya ustidan o’z 
ta’sirini yoydi va Fivani mag’lub qildi. Hususan, er.avv IX-VII asrlarda Ossuriya davlat 
boshqaruvi quyidagi shaklda bo’lgan: bosib olingan hududlarning ko’pchiligida 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5