Section: philosophy


«MODERN SCIENTIFIC CHALLENGES AND TRENDS»


Download 394.58 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/3
Sana24.12.2022
Hajmi394.58 Kb.
#1056828
1   2   3
«MODERN SCIENTIFIC CHALLENGES AND TRENDS» 
SCIENCECENTRUM.PL 
ISSUE 5(39) PART 2 
ISBN 978-83-949403-3-1 
 
168
ibrat sifatida bittadan hikoyat keltiradi). Bu illatlar komillikka to’siq bo’luvchi insoniy 
nuqsonlardir, ularni bartaraf etmaguncha o’zlikni anglab, vahdat ul-vujudga erishib bo`lmaydi, 
demoqchi bo’ladi Alisher Navoiy. Uning keltirgan har bir hikoyati Fano vodiysi tomon qo’yilgan 
bir qadamdir, ya’ni bitta illatni tuzatish bu Haqqa tomon bir qadam yaqinlashishdir. 
Simurg’ vasliga yetishish yo’lida safarga chiqqan son-sanoqsiz qushlardan faqat 
o’ttiztasigina oliy maqsadiga yetishadi, o’zligini anglaydi va illatlardan xalos bo’lib, poklanib, 
Simurg’ (Alloh) vasliga yetadi. Tasavvufiy til bilan aytganda, bu o’ttiz qush (“Si-murg`”) Mutlaq 
ruh bilan vahdat ul-vujud hosil qiladi. 
Vahdat ul-vujud falsafasining eng buyuk namoyondasi Ibn Arabiydir. U Allohdan 
boshqa borliqni qabul qilmagan. Ibn Arabiyning fikricha, olam ham, jami maxluqotlar ham Alloh 
sifotlarining tajallisidan iborat bo`lib, uning borligi Allohning borligi bilan qoimdur, ya’nikim 
barqaror va muqimdur.
Nikolson va Massignon singari tadqiqotchilar Boyazid Bistomiy, Junayd Bag`dodiy, 
Abdulqodir Giloniy va Mansur Halloj kabi mutasavvuflarni vahdat ul-vujudga erishgan va shu 
ta`limot vakili sifatida tilga olib o`tsa ham, bu mutasavvuflarning Ibn Arabiy kabi vahdat ul-
vujud e’tiqodida bo`lmaganliklarini isbotlab berishgan. Chunonchi, Ibn Arabiy G`arb va hind 
falsafasini o`rganib, ba’zi mavzularda ulardan foydalangan holda vahdat ul-vujud falsafasiga 
asos solgan. Ibn Arabiydan keyin vahdat ul-vujud falsafasi, u yaratgan ta’limot ko`pchilik 
tomonidan tan olindi va bu falsafa kengroq yoyilgan. 
Ibn Arabiyning fikricha, inson bilan Alloh orasidagi munosabat yaqin bo`lish (qurb) 
munosabatidir. Alloh insonni o`z surati uzra yaratgan. Nafsini bilgan kishi Allohni biladi … 
Yaratilishning sababi muhabbatdir. Maqsadi esa Allohning yashirin kamol darajalarining 
martabalarda yuzaga chiqib, ilm va vujud jihatdan ham tugallangan bo`lishidir. Ya’ni Alloh o`zini 
bilish va sevish uchun olamda tajalliy va zuhur etgan. Ibn Arabiyning bu boradagi qarashlari 
mutlaqo haq edi va bu keyingi davr mutasavvuflarining asosiy g`oyasiga aylanib boravergan. 
Demakki, tasavvuf adabiyotidagi vahdat ul-vujud falsafasiga Ibn Arabiy tomonidan 
asos solingan va biz bilgan mashhur Boyazid Bistomiy, Junayd Bag`dodiy va Mansur Halloj kabi 
mutasavvuflardan ham uning martabasi va darajasi baland turgan. Vahdat ul-vujud ta’limotiga 
ko`ra, inson ruhan poklansa, mudom zikr ila mashg`ul bo`lsa, qalban poklikka erishsa, nafsini 
mag`lub qila olsa, maqom va hol darajalarida birma-bir toblanib boraversa, u vahdat ul-vujudga 
albat yetgay. Bu shunday bir holdirki, unga erishmoqlik insondan o`lmasdan burun o`lishni 
(“mutu qabla an tamutu”) talab qiladi, inson nafsini batamom o`ldiradi va Kulga borib qo`shiladi. 
Bu juzning azaliy va sharafli murodidur. 
 
 

Download 394.58 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling