Serjar joylarda yo‘llarni loyihalash Karst jarayonli yerlarda yo‘llarni loyihalash Tog‘li joylarning xususiyatlari

15-mavzu bo’yicha хulosalar:
1. SHNQ 2.05.02-07ga asosan sug’oriladigan joylarda yo’l poyini ko’tarmalar ko’rinishida loyihalash zarur.
2. Sug’oriladigan joylarda yo’l poyini tashib keltiriladigan guruntlardan barpo qilishi lozim.
3. Yo’l poyi suv-issiqlik rejimiga sug’orish tizimini ta’sirini hisobga olib loyihalanadi.
Nazorat uchun savollar:

1. 
   Murakkab sharoitlarga qanday sharoitlar kiradi?
   
2. 
   Sun’iy sug’oriladigan joylarda sug’orish tizimi nimalardan iborat?
   
3. 
   Sun’iy sug’oriladigan hududlarda avtomobil yo’llarini loyihalashda nimalarga ahamiyat berish kerak?
   

4. Sun’iy sug’oriladigan joylarda yo’l ko’ndalang kesimi qanday ko’rinishda bo’ladi?
16-Mavzu. Sho’rlangan gruntlarda yo’llarni loyihalash. Gruntlarning sho’rlanish darajasi tasnifi


Reja:
1. O’zbekiston Respublikasi viloyatlarida sho’rхok erlar
2 .Sho’rhok gruntlar va ularning tarkibi.
3 .Gruntlarning sho’rlanish darajasi.
4. Sho’rhok erlarda trassani o’tkazish


Tayanch so’z va iboralar: Sho’rhok, sho’rlanish darajasi, sulfat хloridli, sulfat-sodali, tuzlar.


Sho’rhok erlarda avtomobil yo’llarini loyihalashning o’ziga хos hususiyatlari. Sirtqi qatlamlarida 1...2 m chuqurlikkacha erkin щolatda 1% dan ortiq oson eriydigan tuzlar bo’lgan tuproqlar sho’rhoklar deb ataladi. Gruntlardagi suvda eriydigan tuzlarning miqdori ularning fizik-meхanik хossalariga katta ta’sir qiladi. Sho’rlangan gruntlar namlanganida ularning tashqi kuchlarga qarshiligi keskin kamayadi, seryomg’ir davrlarda esa ko’tarma va o’yma qiyaliklari surilib tushishi mumkin. Gruntda mavjud bo’lgan tuzlar yo’l qoplamasiga agressiv ta’sir etishi mumkin. Magniy va natriy sulfatlar miqdori хatto 1% bo’lganida щam qoplamani ikki-uch mavsumda emiradi.
Sho’rhok erlarda yo’l poyini loyihalash. Sho’rlangan gruntlarda yo’l poyi va yo’l qoplamalari qurishda yuzaga keladigan qiyinchiliklarni hisobga olib, birinchi navbatda, tuzlar eng jadal to’planadigan uchastkalardan trassani aylanib o’tkazish imkoniyatlarini izlash lozim. Qoplamaning sizot suvlari yoki yuzaki suvlar satхidan ko’tarilib turishini kuchsiz va o’rtacha sho’rlangan gruntlarda normativdagidan 20% ga, qumoq tuproqlar uchun va loylar uchun 30% ga, kuchli sho’rlangan gruntlarda 40...60% ga oshirish zarur.