Sh. Arzuova 2021 jıl. Telekommunikaciya texnologiyaları baǵdarı 4-kurs studenti Bekbosinov Mırzabek Kengesbay ulınıń

Tarmaqtıń tiykarǵı xarakteristikaların anıqlaw ushın analitik modeler

Tarmaqtıń matematikalıq modelin qurıwdan aldın, qaǵıydaǵa kóre, sistemanıń ulıwma xarakteristikası hám matematikalıq xarakteristikası, sonıń menen birge sistema iskerligi processleriniń tolıq xarakteristikası (ol jaǵdayda tarmaqlarda sayız jershi xarakterli processlerdiń xarakteristikası sawlelenedi) ámelge asıriladı. Tolıq xarakteristika formalızatsiyaning keyingi basqıshları - tarmaq iskerliginiń hám ulıwma matematikalıq model qurılısınıń formalızatsiyalangan sxemaları (algoritmları ) ushın baslanǵısh material esaplanadi. Teoriyalıq izertlewler sistemanıń strukturası hám iskerligin anıqlawshı matematikalıq xarakteristikaın jaratıwdı názerde tutadı.

Ǵalabalıq xizmet kórsetiw modelleriniń analizi.

Bizge málim, tarmaqlardıń bir jónelisli kóp buwınlı traktları kútiwli ǵalabalıq xizmet kórsetiwdiń túrli modelleri menen approksimatsiyalanishi múmkin. Ǵalabalıq xizmet kórsetiw sistemaları (OXT) ni izertlewdiń tiykarǵı matematikalıq apparatı ǵalabalıq xizmet kórsetiw teoriyası (OXN) apparatı esaplanadi. Házirgi waqıtta ǵalabalıq xizmet kórsetiw teoriyası usılları járdeminde túrli wazıypalardı izertlew hám sheshiwge arnalǵan júzlegen izertlewler hám monografiyalar bar. Biraq olardıń salıstırǵanda azǵantayıǵana kútiwli kóp fazalı sistemalarǵa hám talaplarǵa ústin turatuǵın xizmet kórsetiwli OXTga arnalǵan.

Kútiwli OXN boyınsha izertlewler analizi tómendegi tiykarǵı juwmaqlar shıǵarıw imkaniyatın beredi:
- OXNdagi kópshilik nátiyjeler puasson kirisiw aǵımı hám eksponensial xizmet kórsetiwli Mark sistemaları ushın alınǵan ;
- quramalılaw jaǵdaylar ushın sheshimler, qaǵıydaǵa kóre, ulıwma súwrette alınǵan hám olardı injenerlik esap -kitapların ótkeriw ushın tikkeley qollap bolmaydı ;
- hár bir jaǵdayda aǵıs hám xizmet kórsetiw xarakterine, fazalar sanı hám fazalardaǵı úskeneler sanına, xizmet kórsetiw rejimine salıstırǵanda hám basqa sheklewler bar.
Hár túrdegi baylanıs kanallarına iye tarmaqlarda informaciyanı qorǵaw usılları.

Informacion-kommunikaciya texnologiyaları (AKT) informaciyanıń hár qanday túri - sanlar, tekstler, dawıs, suwretti kompyuterde saqlaw hám qayta islew ushın maqul túsetuǵın bolǵan cifrlı formatda usınıw imkaniyatın beredi. Informaciyanı kompyuterden kompyuterge internet-texnologiyalar járdeminde uzatıw múmkinshiligi qálegen paydalanıwshınıń telekommunikatsiya baylanıs sistemaları arqalı jáhán informaciya mákanına jalǵanıwın támiyinleydi.

Sımsız (mobil) hám sımlı baylanıs kanalları arqalı uzatılatuǵın elektron pochta, SMS yamasa MMS xabarlar da bir shólkemdiń, de túrli shólkemlerdiń bólindileri ortasındaǵı dástúriy xatjildga salınǵan qaǵaz daǵı jazıwdan paydalanıwǵa tiykarlanǵan xabarlar almasinuvida ádetiy pochtanıń ornın bosdi. Bul xatjildlar jiberiwshi hám qabıl etiwshi ortasında jasırınlıqtı támiyinleydi. Bunnan tısqarı, xatjild qaǵazı pútin bolsa, qabıl etiwshinde qollanba almastırıp qoyılmaganligiga joqarı isenim oyatadı. Elektron pochta bul kepilliklerdi támiyinlamaydi. Qorǵawlanbaǵan tarmaq arqalı ápiwayı jıberiw elektron pochta xabarların noadekvat qorǵawlaydı, olar ustap alınıwı, o'qilishi yamasa, hátte, ulıwma almastırıp qoyılıwı múmkin. Kóplegen paydalanıwshılar ushın xabar rasında atı keltirilgen jiberiwshi tárepinen jibergenligi kepilligi joq. Ne baxtki, shifrlaw, cifrlı imxo hám autentifikatsiya kodları sıyaqlı qurallar ámeldegi bolıp, olar mashqalalardi sheshiw hám kepillikti támiyinlewge járdem beredi.
Apparat (Hard), programmalıq (Soft) támiynat hám tarmaqtıń tuwrı dúzilgen joybarı nátiyjeli isleytuǵın informaciya sistemasınıń zárúrli shárti esaplanadi. tarmaqtı proektlestiriw hám islep shıǵıw procesin tezlestiriwge tarmaq texnologiyalarınıń tiykarǵı túsiniklerin ózlestiriw arqalı erisiw múmkin. Tarmaqlardıń hard-támiynatına tómendegiler kiredi: serverler; jumısshı stansiyalar ; tarmaq hám kommunikatsiya úskeneleri.
Informaciyanı qayta islew hám uzatıw sistemalarında informaciyadan ruxsat berilmegen paydalanıw (RBF) - bul iskerlik júrgizeip atırǵan sistemadan
arnawlı bir informaciyadan paydalanıw huqıqına yamasa onı modifikatsiyalaw hám isletiw ushın zárúr kepillikke iye bolmaǵan adamlardıń informaciyadan paydalanıwları bolıp tabıladı.
RBF tómendegi shártler bolıwın názerde tutadı :
Birinshiden, paydalanıw sheklengen informaciya bar ekenligi;
Ekinshiden, informaciya qaratnmagan shaxslar tárepinen informaciyadan RBF múmkinshiligi (da tosınarlı, da kózkóreki etilgen háreketler áqibetinde) bar ekenligi.
Házirgi waqıtta mobil tarmaq arqalı SMS yamasa MMS xabarların jiberiwshi abonentten qabıl etiwshi abonentke uzatıw tek uyalı baylanıs bazalıq stansiyaları arqalı emes, bálki sımlı baylanıs kanalları boylap da ótiwi múmkin, yaǵnıy bul xabar signalları tań qalarlıq túrdegi baylanıs kanallarınan ótedi. Baylanıs kanallarına parallel jalǵanıwda bul xabardı tolıq oqıw múmkin. Geyde, ásirese, házir, bazar munasábetlerine ótiwde, bunday xabarlar jasırın yamasa joqarı bahaǵa ıyelewi múmkin. Kóplegen biznesmenlar olar jo'natayotgan yamasa qabıl qılıp atırǵan xabarlar básekishiler tárepinen ilib alınıwı, nusqa alınıwı, o'qilishi hám olarǵa qarsı isletiwin istamagan bolar ediler.
Informaciyanı ruxsat berilmegen paydalanıw (RBF) den hám bólekan fizikalıq maydanlar esabına sizib shıǵıwınan qorǵawdıń nátiyjeli quralı onıń kriptografik qayta dúziliwi boladı. Informaciyanı qayta dúziliwiniń kriptografik quralları programmalıq -apparat usılında ámelge asırılıwı múmkin. Informaciyanıń kriptografik qayta dúziliwi informaciyanıń oqıw hám aylandırıwdan qorǵalıwın támiyinleydi. Bul jaǵdayda informaciya qorǵawı támiyinleniwiniń kepilligi bolıp tiyisli xızmetler tárepinen sertifikatlastırılgan qayta shólkemlestiriw algoritmların qóllaw xızmet etedi.
Islew waqtında informaciya uzatıw sistemalarında quramalı informatsion hám fizikalıq processler júz beredi. Bunda informaciyanı qayta islewdi támiyinleytuǵın tiykarǵı (konstruktiv názerde tutılǵan ) kanallar iskerligi menen bir qatarda, informaciya tasıwshı bolǵan signallardıń qáliplesiwi hám qayta dúziliwi processleriniń noidealligi sebepli júzege keletuǵın yondosh informaciya kanalları da ámeldegi boladı. Informaciya sizib shıǵıwı kózqarasınan, yondosh elektrmagnit nurlanıw hám tuwındılar (YoEMNH) sheshiwshi rol atqaratuǵın yondosh kanallar ásirese úlken qáwip tuwdıradı.
Informaciyanıń YoEMNH kanalları boylap sizib shıǵıwınan qorǵaw bul kanallar boylap xabarlardı ilib alıw maǵlıwmatlar uzatıw sistemalarınıń texnika quralları jaylasqan ornınan talay uzaq (bir neshe on, júz hám ayırım jaǵdaylarda, mińlaǵan metr narida) jaylasqan arnawlı radioqabul etiwshi apparatlarda ámelge asırılıwı múmkinligi menen quramalılasadı. Bunday sistemalarda informaciyanıń YoEMNH kanalları boylap sizib shıǵıwdan kepillikli qorǵalıwın támiyinlew ushın maǵlıwmatlar almasinuvi sistemaların proektlestiriw, islep shıǵıw, islep shıǵarıw hám paydalanıw basqıshlarında qorǵaw ilajları sistemasın islep shıǵıw hám ámelge asırıw zárúr boladı.
Informaciya qawipsizligi - kóp qırlı, hátte búydew múmkin, kóp ólshewli iskerlik tarawı bolıp, ol jaǵdayda tek sistemalı, kompleks jantasıwǵana tabıs keltiriwi múmkin.
Informaciya qorǵawı mexanizminiń dúziliwi hám xızmet kórsetiwinde qorǵaw máseleleriniń rásmiy uǵımsızlıǵı Principial áhmiyetke iye. Bunı informaciyadan ruxsat berilmegen halda paydalanıw, tiykarınan, ulıwma tárzde rásmiy bolmaǵan kóriniske iye jınayatkorona háreketler menen baylanıslı bolıwı talap etedi. Bunıń áqibetinde zamanagóy maǵlıwmatlardı qayta islew hám uzatıw sistemaları MQIUT)'>(MQIUT) de informaciyanı isenimli hám úzliksiz qorǵaw tolıq bola almaydı. Bunıń nátiyjesi bolıp esaplanıw, ámeliyatda zamanagóy MQIUTda informaciyanı qorǵaw mashqalası jaysha maǵlıwmatlar bazasınan paydalanıwdı sheklew hám maǵlıwmatlardı shifrlawdan kóre keńlew hám quramalılaw másele esaplanadi.
Informaciyanı YoEMNH kanalları byo'lab sizib shıǵıwdan qorǵawdıń tiykarǵı baǵdarları bul kanallarda “irkinish signalı” qatnasın “Normalar”da belgileniwshi aqırǵı shegarasıǵa shekem kemeytiw esaplanadi, bunda xabarlardı qayta tiklew ámelde múmkinshiliksiz boladı.
Bul wazıypanıń sheshimine de informatsion signallar tarqalıwı dárejesin kemeytiw menen, de tiyisli chastota diapazonlarında irkinishler quwatın asırıw menen eriwiladi.
Birinshi usıl tiykarınan “qorǵawlanǵan ijro”da MQIUT texnikalıq quralların jaratıwda sistema -texnikalıq hám konstruktorlıq sheshimlerin tańlaw, sonıń menen birge texnikalıq qurallardı múmkinshiligıy ustap alıw jaylarına salıstırǵanda aqılǵa say jayǵa ornatıw (informatsion signal maksimal sóniwi shártleri atqarılıwında ) menen ámelge asıriladı.
Ekinshi usıl tiykarınan irkinishler yamasa shawqımǵa uqsas signallar generatorı kórinisindegi aktiv qorǵaw quralların qóllaw esabına ámelge asıriladı.
MQIUT texnikalıq quralların “qorǵawlanǵan ijro”da jaratıw quramalı jumıs bolıp, texnikalıq qurallardıń jańa úlgisin jaratıwda sezilerli konstruktorlıq hám texnologiyalıq islenbelerdi hám de ápiwayı ijrodagi qosımsha kómekshi feyiller, elementler, qosımsha sırtqı apparatlarǵa baylanıslı jetilistiriwlerdi “qorǵawlangan” dárejesine shıǵarıwdı talap etedi.
“Qorǵawlanǵan ijro'dagi MQIUT texnikalıq quralları YoEMNH iskerliginiń barlıq chastota diapazonlarında YoEMNH dárejelerin belgileytuǵın texnikalıq parametrler turaqlılıǵınǵa tiyisli hám de múmkinshiligıy buzılıwlar hám paydalanıw shártleri ózgeriwiniń tásiri boyınsha hám t.b. qatar talaplarǵa juwap beriwleri kerek. “Qorǵawlanǵan ijro”da HTvga talaplar arnawlı ámel etiwshi hám islep chiqiluvchi standartlar menen belgilenedi. Belgilengen úlgindegi sertifikatqa muwapıqlıqqa sınaqlar tabıslı shıqqanında.
“Qorǵawlanǵan ijro”da MQIUT texnikalıq quralların jaratıw processinde olardı izertlew zárúr. Izertlew informatsion signallar dáreklerin anıqlaw, informatsion signallardı tarqatıwdıń múmkinshiligıy kanalların anıqlaw, sonıń menen birge qayta islenip atırǵan informaciyanı qorǵawdıń natiyjeliligi boyınsha aldınǵa qoyılǵan normalardı orınlaw ústinen qadaǵalaw maqsetinde ótkeriledi. Izertlewler tastıyıqlanǵan normativ-stilistik hújjetler tiykarında ótkeriledi.