Ш. И. Раззоќов, М. Д. Юнусова turbo pascal алгоритмик тилида дастурлаш касб-ћунар коллеж талабалари учун ўќув ќўлланма

F1 – контекст - боѓлиќ маълумотни олиш;
Shift-F1 – маълум ёрдам ахборотлари рўйхатидан маълумот танлаш;
Ctrl-F1 – керакли стандарт процедура, функция, стандарт ўзгармас ёки ўзгарувчи тўѓрисида маълумот олиш;
Alt-F1 – олдинги маълумотни олиш;
Shift-F1 буйруѓи билан экранда ёрдам маълумоти олиш мумкин бўлган стандарт процедуралар, функциялар, турлар, ўзгармасларнинг алфавит бўйича тартибга солинган рўйхатига эга ойна пайдо бўлади.
Бу маълумотни бошќача ћам олиш мумкин. Экранга процедура (функция ва ћоказо) нинг исми ёзилади ёки курсор матнда мавжуд стандарт исмга келтирилади ва Ctrl-F2 босилади. Мућит курсорнинг яќин атрофини таћлил ќилади, исмни ажратади ва керакли маълумот беради.
Кўп ћолларда маълумот Турбо Паскалнинг тегишли имкониятларини кўрсатувчи катта бўлмаган мисолга эга бўлади. Мисолни маълумотномадан «кесиб олиш» ва таћрир ойнасига келтириш мумкин. Бунинг учун маълумотнома чаќирилгач, Alt-E босилади, пайдо бўлган ќўшимча менюдан Copy examples (мисолларни нусхаланг) нинг давоми танланади ва Enter босилади, мисол матни мућаррирнинг ички буферига нусхаланади. Мисолни буфердан олиш учун Esc босилади. Ёрдам хизматидан чиќиш учун курсор таћрир ойнасидаги бўш сатрга келтирилади ва Shift-Insert (буфер таркибини дастур матнига нусхалаш) ва нусхаланган матннинг ажратувчи рангини олиб ташлаш учун Ctrl-K Н босилади.


7.4.4. Турбо Паскалда дастурлар билан ишлаш.
Шахсий компьютер экранига ќандайдир бир ахборотни чиќаришни амалга оширувчи мураккаб бўлмаган дастурни тузишга урнаб кўрамиз. Масалан, бу «Мен Турбо Паскалда дастур тузаман» деган жумла бўлсин. Бундай дастур ќуйидаги кўринишга эга бўлиши мумкин:
Program My_First_Program;
const
Text = Мен Паскалда дастур тузаман,
begin
WriteLn (Text);
end.
Энг аввал матнни ифодалаш шаклини таћлил ќиламиз. Дастур 6 ќатордан иборат. Одатда дастур сатрлари матннинг ќандайдир маъноли бўлакларини ажратади ва дастурдаги маълум фаолият билан боѓлиќ бўлмайди, яъни дастур матнини сатрлар бўйича жойлаштириш, тил синтаксиси талаби билан эмас, балки дастурчининг хоћиши билан бўлади, масалан, шу дастурни ќуйидагича ћам ёзиш мумкин эди: