Sh. R. Sharipov jdpi kimyo fanlari nomzodi D. K. Muradova

Tajriba natijalarini quyidagi jadvalga yozing: 
Pro- 
birkalar 
raqami 
Hajmi (ml hisobida) 
Na
2
S
2
O
3
ning
shartli 
konsen-
tratsiyasi 
Vaqt, 

, sek. 
Reaksiya- 
ning nisbiy 
tezligi
V = 100/ 

Na
2
S
2
O
3
eritmasi 
H
2
O 
H
2
SO
4
erit-masi 
1. 
3 
6 
3 
1 
15 
6.7 
2. 
6 
3 
3 
2 
12 
8.3 
3. 
9 
0 
3 
3 
8 
12.5 
Na
2
S
2
O
3
ning nisbiy konsentratsiyasini absessalar o`qida, reaksiyaning nisbiy 
tezligini esa ordinatalar o`qida aks ettirgan holda, reaksiya tezligining reaksiyaga 
kirishuvchi moddalar konsentratsiyasiga bog`liqlik grafigini chizing va tegishli 

---

Academic Research in Educational Sciences 
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1291-1306 
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 1296 www.ares.uz 
xulosangizni yozing. Ushbu tajribada olingan qiymatlar asosida grafik chiziladi, 
grafikni chizishda olingan natijalarni qiymatlarini o‗nlik logarifimi olinadi va shu 
grafik asosida kimyoviy reaksiyalar moddalarni konsentiratsiyaga bog‗liqligi 
haqidagi umumiy xulosalar chiqariladi.Ushbu tajriba asosida reaksiyada eritma 
ma‘lum vaqtdan so‗ng loyqalana boshlaydi, shu loyqalanish vaqti reaksiyani tugash 
vaqti hisoblanadi. Boshlang‗ich vaqtga nisbatan olingan qiymatlar grafik va 
formulalar asosida hisoblanib grafikni chizdirish orqali o‗quvchilarda quyidagi qoida 
vujudga keladi: Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishadigan moddalar 
konsentratsiyalari ko’paytmasiga to’g’ri proporsionaldir. 
Bu hulosa massalar ta’siri qonuni deb yuritiladi va bu qonunni 1867 yilda 
norvegiyalik olimlar Gulberg va Vaagelar tomonidan yaratilgan. Gomogen 
kimyoviy reaksiyalar tezligi bilan reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasi 
o‗rtasidagi bog‘lanish massalar ta‘siri qonuni bilan ifodalanadi. Masalan, A modda B 
modda bilan o‘zaro reaksiyaga kirishib, bir xil fazada C moddani hosil qilsa: aA + bB 
= cC. Ushbu reaksiya uchun massalar ta‘siri qonunining matematik ifodasi 
quyidagichadir: 
   
b
a
B
A
k


Kimyoviy reaksiyaning tezlik konstantasi reaksiyaga kirishayotgan moddalar