Aytqani’ bolatug’i’n, ha’mirin ju’ritetug’i’n, qaytpas qara adam:
aytqani’ aytqan, degeni degen; aq degeni-aq, qara degeni-qara; aq degeni-
alg’i’s, qara degeni - g’arg’i’s ha’m t.b.
Sabi’rli’, shi’damli’ adam: suwi’g’i’na ton’i’p, i’ssi’si’na ku’ygen;
woti’ni’ menen kirip, ku’li menen shi’g’i’p ha’m t.b.
Jasi’ ulg’ayi’p, yeseygen adam: yes bilip, yetek japqan; ko’zi yesikte,
arqasi’ besikte yemes ha’m t.b.
Hiyleker, sumli’qli’ adam: ji’landay ji’lji’p, tu’lkidey jortqan; qoyni’nan
kirip, qoni’shi’nan shi’g’atug’i’n.
Qayg’i’si’ ko’p, da’rtli adam: si’rti’ pu’tin, ishi tu’tin; si’rti’ ji’lti’raq,
ishi qalti’raq; ya wo’li yemes, ya tiri yemes ha’m t.b.
A’biger, jarli’, jeter-jetpes hali’ bar adam: ko’ylegi tirsegine jet-
peytug’i’n, shapani’ dizesinen wo’tpeytug’i’n; arqasi’n biyt jep, tapqani’n
iyt jegen; u’rerge iyti, si’g’arg’a biyti joq; jami’lg‘ani’ japi’raq, to’sengeni
topi’-raq ha’m t.b.
U’stemlik ju’rgizip, aytqang’a ko’ndirip woti’ri’w ma’nisinde qolla-
ni’latug’i’n frazeologizmler: ashsa alaqani’nda, jumsa judi’ri’g’i’nda; ayranday
atlap, gu’bidey pisiw ha’m t.b.
davomi
Mashq. Quyidagi berilgan gaplar tarkibida kelgan frazeologik omo-
nimlarni topib, ma’nolarini ayting.
1. Atrof-tevarakda ko‘chani boshiga ko‘tarib yurgan bolalarning shovqini
tingan. 2. Jamila xola ham Hamida kelgunday bo‘lsa, “qizim — qizim”
deb boshiga ko‘taradi. 3. So‘zni Juman Sariyev oldi. 4. Unsun akasini
quchoqlab, har kun kelishga undan so‘z olib, quvonch bilan chol orqasidan
ketdi. 5. Ayol kishiga qo‘l ko‘tarish erkakning ishi emas. 6. Ovozga
qo‘yamiz... xohlasangiz, “Qarshi”ga qo‘l ko‘taring. 7. Kun yarimdan
og‘ganda o‘ng qo‘lini menga qarab bir cho‘zdi-yu, ko‘z yumdi. 8. Nima
Frazeologik
sinonimiya.
Ma’nodosh
frazeologizmlar.
1. Boshi osmonga yetmoq,
og‘zining tanobi qochmoq.
2. Pixini yorgan — “ayyor”,
ilonning yog‘ini yalagan–
”ayyor”. 3. Yer bilan
osmoncha – “juda katta
farq”. Ot bilan tuyacha –
“juda katta farq”.
Frazeologik
antonimiya.
O’zaro qarama-qarshi
ma’no ifodalovchi
frazeologizmlar.
1. Qovog‘idan qor yog‘il-
moq — chehrasi ochilmoq.
2. Mum tishlamoq – jag‘i
ochilmoq. 3. Oshig‘i olchi –
ishi o‘ngidan kelmaslik.
4. Boshi ko‘kka yetmoq —
fig‘oni falakka chiqmoq.
Frazeologik
variantlilik.
Frazeologizm qismlari-
dan birining ma’noga
ta’sir etmagan holda
boshqasi bilan almashib
kelishi
1. Ko‘ngliga tugmoq —
yuragiga tugmoq.
Frazeologik
paronimiya
Tarkibidagi biror leksik
komponent bilangina
farq qiluvchi frazemalar.
Bunday leksik kompo-
nentlar bir-biriga
o‘xshash bo‘lishi kerak
1. Yetti uxlab tushiga
kirmaslik – “mutlaqo o‘yla-
maslik”, “kutmaslik”.
2. Yetti uxlab tushida ham
ko‘rmaslik – “hech qachon
ko‘rmaslik”.
93
92
davomi
Do'stlaringiz bilan baham: |