«Shahar qurilishi va xo‘jaligi» kafedrasi «Shahar qurilishi va loyihalash asoslari» fanidan

Aholi punktlari guruhlari		Aholi, ming kishi
Shaharlar	Shahar posyolkalari	Qishloq aholi punktlari
O‘ta yirik	1000 dan ortiq	-
Yirik	250 dan 1000 gacha	10 dan ortiq	5 dan ortiq
Katta	100 dan 250 gacha	5 dan 10 gacha	3 dan 5 gacha
O‘rta	50 dan 100 gacha	3 dan 5 gacha	1 dan 3 gacha
Kichik	50 gacha	3 gacha	1 gacha

Shaharning kommunal va ombor zonasi

Shaharga xizmat ko'rsatish uchun mo'ljallangan omborlarning er uchastkalari hajmi 1 shahar aholisi uchun 2 m2 miqdorida olinishi kerak.

Shaharning turar-joy hududi

Turar - joy maydonlarining o'lchamlari aholining umumiy maydoni bo'yicha o'rtacha uy - joy ta'minoti me'yoriga qarab belgilanishi kerak: birinchi navbatda qurilish uchun - 14,5 m2, hisob-kitob davri uchun-18 m2, hisob-kitob muddatidan tashqarida hisoblash uchun-1 kishi uchun 23 m2. Kurs ishini bajarish uchun 18 m2 ni oling.

Maktab hududi

Umumiy aholini 23% izi maktab yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi. Har bir bola uchun 40 m2 maydon hisoblab loyihalanadi.

Bog’cha hududi

Umumiy aholini 14% izi maktab yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi. Har bir bola uchun 30 m2 maydon hisoblab loyihalanadi.

Ko’kalamzor hududlar

O‘ta yirik, yirik va katta shaharlarda 17-19 m²/kishi, o‘rta shaharlarda 14-16 m²/kishi, kichik 11-13 shaharlarda m²/kishi miqdorida loyihalanadi (2-jadval).
2-jadval

Umumiy foydalanish ko‘kalamzorlari turlari	Ko‘kalamzorlar nisbiy maydoni, m^2/kishi, turli landshaft-iqlim sharoitlarida joylashgan turli kattalikdagi shaharlar uchun (16 m^2/kishi turar joy bilan ta’minlash normasida)
	O’ta yirik, yirik va katta		o‘rta			kichik
	Tekislik va tog‘oldi voha-lari	Cho‘lsahro vohalari, qo‘riq yerlar	Tekislik va tog‘oldi vohalari	Cho‘lsahro vohalari, qo‘riq yerlar	Cho‘l -sahro-lar		Tekislik va tog‘- oldi vohalar i	Cho‘lsahro vohalari, qo‘riq yerlar	Cho‘lsahro-lar
Shahar parklari	4	3	5	4	3-4		6	5	2-3
Tuman parklari	4	3	-	-	-		-	-	-
Xiyobon va sayrgohlar	2	2-3	2	1-2	1 gacha		2-3	1-2	1 gacha
Jami	10	8-9	7	5-6	4-5		8-9	6-7	3-4
Turar joy tumanlaridagi bog‘lari	4-5	3	4-5	3-4	2-3		-	-	-
Mavzelardagi umumiy foydalanish ko‘kalamzorlari	3-4	2-3	3-4	2-3	2		3-4	2-3	1-2
Jami	7-9	5-6	7-9	5-7	4-5		3-4	2-3	1-2
Hammasi bo‘lib	17-19	13-15	14-16	11-13	8-10		11-13	8-10	4-6

Shahar Park maydoni

Umumiy shahar ahamiyatiga ega bo'lgan umumiy foydalaniladigan obodonlashtirilgan hududlarning maydoni eng yirik, va yirik shaharlar uchun 1 aholiga 10 m2 va o'rta shaharlar uchun 7 m2 ga teng bo'lgan ko'kalamzorlashtirilgan hududlarning normallashtirilgan ko'rsatkichi sifatida aniqlanadi.

Shahar markazi maydoni

Umumiy shahar ahamiyatiga ega bo'lgan jamoat maydonlarining maydoni har bir aholi uchun 8 m² ga teng bo'lgan hududlar maydonining normallashtirilgan ko'rsatkichi sifatida aniqlanadi.

Qabriston maydoni

Bu ko’rsatkich uchun har 1000 kishiga 0.24 ga maydon ajratiladi. Shunda har bir aholi uchun 2.4 m² maydon to’g’ri keladi.
Boshqa maydonlar

Tashqi transport zonasi

Bu shaharsozlik hududining 2-5 foizini tashkil etadi (shaharning umumiy maydoni, ya'ni ommaviy dam olish zonasidan tashqari barcha funktsional zonalarning maydoni).

Transport hududi

Umumiy hududni 12% izi transport yo‘llari uchun yer maydonini tashkil etadi.
3-jadval

Xizmat ko‘rsatish muassasalari va korxonalari	Aholiga xizmat ko‘rsatuvchi guruhning solishtirma og‘irligi, aholi joylari guruhlari bo‘yicha, %
	shaharlar					Shahar turidagi posyolkalar (7 ming kishigacha)	Qishloq aholi punktlari
	ulkan	yirik	katta	o‘rta	kichik
Bolalarning maktabgacha muassasalari	2,1- 2,3	2,1- 2,3	2,2- 2,4	2,2- 2,4	2,2-2,6	2,5-2,9	2,5-2,9
Umumta’lim maktablari va maktabdan tashqari bolalar muassasalari	3,5- 3,8	3,5- 3,8	3,6- 3,9	3,7- 4,0	3,8-4,1	3,8-4,4	3,84,4
Madaniy va san’at muassasalari	1,9	1,6	1,3	1,0	1,0	0,5	0,9
Sog‘liqni saqlash muassasalari	3,5	3,3	3,2	3,0	2,8	1,8-2,1	1,9
Fizkultura va sport muassasalari	0,3	0,3	0,3	0,2	0,2	0,2	0,2
Savdo korxonalari	3,8	3,6	3,4	3,3	3,2	2,0	2,1
Umumiy ovqatlanish korxonalari	1,3	1,2	1,2	1,0	1,0	1,0	1,0
Boshqarma va moliyaviy tashkilotlar va muassasalar	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,6	0,4
Aloqa korxonalari	0,8	0,7	0,6	0,5	0,4	0,4	0,4
Maishiy xizmat korxonalari	2,3	2,3	2,3	2,3	2,0-2,2	1,8-2,	1,6
Kommunal xo‘jalik muassasalari:
shahar transporti	1,3	1,2	1,0	0,7	0,4-0,5	0,2	0,1
injener-texnik xizmatlari	1,3	1,3	1,4	1,5	1,5	1,5	1,5
yashashfoydalanish xizmatlari	0,5	0,5	0,5	0,5	0,3	0,3	0,2
boshqalar	0,4	0,4	0,5	0,6	0,7	0,9	0,9
Jami	23,5- 24,0	22,5- 23,0	21,5- 22,5	20,0- 21,5	19-20	17,5-19,0	17,5-18,5

3.2. Shaharning aholisi sonini aniqlash

Berilgan variant bo’yicha sanoat korxonalari, boshqa tashkilotlar hamda transport turlari quydagilardan iborat:
Sanoat korxonasi
1. Kimyoviy zavod - 7.0 ming kishi 15 ga.
2.Metallurgiya zavodi - 5.0 ming kishi 15 ga.
3.Plastik zavod - 4.0 ming kishi 5 ga.
4.Oziq-ovqat zavodi - 2,5 ming kishi 3 ga.
5.Bo'yoq ishlari - 4,7 ming kishi 5 ga.
6.Tomat pastasi zavodi - 2,5 ming kishi 3 ga.
A-Shaharni tashkil etuvchi kadrlarning mutlaq soni A=25700 odam
Boshqa tashkilotlar 0,8 kishi.
1.Universitet - 4.0 ming kishi 5ga.
2.Institut - 3.0 ming kishi 4.0 ga
3.Texnik maktab - 1.0 ming kishi 3.0 ga
4.Kollej - 0,9 ming kishi 2.5 ga.
5. Loyiha ilmiy-tadqiqot instituti - 1.2 ming kishi 1.5 ga.
6.Shahar hokimligi - 0.5 ming kishi 1.0 ga.
7.Tuman hokimligi - 0.3 ming kishi 0.5 ga.
8. Yoshlar teatri - 0.2 ming kishi 1.0 ga.
9.Qo'g'irchoq teatri - 0,25 ming kishi 1.2 ga.
Transport turlari
1.Suv - 0.14 ming kishi 3.0 ga
2.Havo transporti - 3,5 ming kishi 200 ga.
3.Temir yo'l transporti - 3.0 ming kishi. 10ga
Shahar aholisini mehnat balans usulidan foydalanib yuqorida keltirilgan formilalar orqali hisoblaymiz. Yangi shahar aholisi quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:
𝐴 ∗ 100
𝑁 = ;
𝑝 − 𝑞 − 𝑦 − 𝑢 + 𝑛 − 𝑏
bu yerda: N – aholi soni , odamlar;
A - ma'lum bir hududda doimiy yashovchi shaharni tashkil etuvchi xodimlar soni, odamlar; A=27030

16. 
    - mehnatga layoqatli aholi ulushi, 44 %;
    
17. 
    - uy xo'jaligida va yordamchi xo'jalikda band bo'lgan mehnatga layoqatli yoshdagi aholining ulushi, 5%;
    

y - ishdan tashqari o'qiydigan mehnatga layoqatli yoshdagi talabalar ulushi, 4%; u - mehnatga layoqatli yoshdagi mehnatga layoqatsizlar ulushi, 2%; n - ishlaydigan pensionerlarning ulushi, 3,7%; b - aholining xizmat ko'rsatish guruhining ulushi, 20%.
𝑁 892 odam
44−5−4−2+3,7−20 16.7%
Demak aholining umumiy soni N= 153 892 odam dan iborat ekan. Ushbu aholiga kerakli yer maydaonini hisoblaymiz
Aholi yashash hududi
ShNQ 2.07.01-03* ( 18m²) – bu ko‘rsatkich bir kishiga 18 m² deb hisoblanadi.