Shamol elektr stansiytasini qurishdagi asosiy talablar

SHAMOL ELEKTR STANSIYTASINI QURISHDAGI ASOSIY TALABLAR.
Doston Keldiyorov Rustam o’g’li
Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti
Energo mexanika fakulteti11M-23ET 1-bosqich magistratura talabasi
Annotatsiya: Hozirgi kunda yurtimizda qurilayotgan shamol elektr stansiyalarini qurishda talabga javob beradigan hududni tanlash va qurilishi boshlangan shamol elektr stansiyalari haqida ma’lumot.
Kalit so’zlar: Shamol elektr stansiyasi,muqobil energiya, Masdar(BAA),offshore-dengiz qirg’og’iga yaqin joy Kirish: Muqobil energiya qayta tiklanadigan (yoki “toza”) energiya manbalaridan foydalanishga asoslangan. Quyosh, shamol, suv toshqini, dengiz to‘lqinlari va sayyoramizning yer osti issiqligi energiyasidan foydalanadigan energiya ishlab chiqaruvchi qurilmalar shular jumlasidandir.
Asosiy qism: Butun jahon meteorologiya tashkiloti ma'lumotlariga ko'ra, dunyoda shamol energiyasining salohiyati yiliga 170 trln. Shamol energiyasidan foydalanishni qiyinlashtiradigan bir qator muhim kamchiliklar mavjud.
SHamol energiyasining afzalliklari va kamchiliklari
Shamol energiyasi toza energiya manbai. Shamol energiyasi qurilmalari ko'tarilib, ommaviy ishlab chiqarish xarajatlarni pasaytiradi va shamol energiyasi sarf-xarajatlari to'g'ri joyda boshqa generatorlardan past bo'ladi.Shamol energetikasi ob'ektlari asosan yer va ekologiyani himoya qiluvchi uch o'lchamli ob'ektlardir. Shamol kuchi ekologik jihatdan toza va toza bo'lgan yangilanadigan energiya manbai.Shamol energiyasini ishlab chiqarish energiya jihatidan samarador va ekologik xavfsizdir.Shamol energetikasining ekologik muammosi, u qushlarga aralashishi mumkin. Misol uchun, Qo'shma Shtatlardagi Kanzas shamoli shamol tegirmonidan so'ng asta-sekin g'oyib bo'ldi. Hozirgi yechim offshor energiya ishlab chiqarish, offshore energiya ishlab chiqarish yuqori narxda, lekin yuqori samaradorlikka ega. Ba'zi joylarda shamol energetikasi iqtisodiyoti etarli emas: shamollar juda ko'p sohalarda, hatto undan ham yomoni, Tayvan kabi joylarda, shamol kamroq bo'lganida elektr va yorug’ kunlarga bo'lgan talab yuqori, siqilgan havoni kutish va boshqa energiya saqlash texnologiyalarini ishlab chiqish. Shamol energetikasi shamol energetikasi fermalarini ko'proq energiya ishlab chiqmasdan oldin qurish uchun juda ko'p yerlarni talab qiladi. Shamol energetikasi ishlab chiqarilganda, shamol turbinalari shovqinni ko'paytiradi, shuning
uchun qurish uchun bo'sh joylarni toping. Hozirgi shamol energiyasi ishlab chiqarish hali yetuk emas va rivojlanish uchun juda katta joy mavjud. Cheklovlar va kamchiliklar
Shamol energiyasidan foydalanishda ayrim cheklovlar va kamchiliklar mavjud. 1) shamol tezligi beqaror va ishlab chiqarilgan energiya beqaror; 2) Shamol energiyasidan foydalanish jo'g'rofiy joylashuvi bilan jiddiy cheklangan; 3) Shamol energetikasining konvertatsiya qilish samaradorligi past; 4) Shamol energiyasi yangi turdagi energiya hisoblanadi va mos keladigan uskunalar juda yetuk emas. 5) shamol energiyasini ishlab chiqarish uchun juda qulay bo'lgan joylarda, bu yerda kamroq to'siqlar yoki yerning balandligi bo'lgan joylarda mos keladi. O’zbekiston Respublikasi hududida shamol elektr stansiyalarni qurishda talabga javob beradigan joylar mavjud :Bular Navoiy viloyati Tomdi va Zarafshon tumani, Buxoro viloyatining Peshku hamda G’ijduvon tumanlari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qorao‘zak tumani BAAning «Masdar» kompaniyasi Zarafshonda shamol elektr stansiyasini qurishni boshladi. 2024 yilning oxirigacha foydalanishga topshirilishi kutilayotgan mazkur stansiya 1,5 mln xonadonga yetarli hajmda elektr energiyani ishlab chiqarishi ko‘zda tutilgan.

Shamol, quyoshdan chiqadigan elektrni istemolchigacha uzatish usuli.
Xulosa: Tabiiy resurslar zahiralarining cheklanganligi, shuningdek, an’anaviy energiya manbalarining atrof-muhitga zarari insoniyatni muqobil energiya manbalarini izlashga majbur qilmoqda. Bularga quyosh energiyasi, shamol energiyasi, bo'g'ozlar energiyasi, suv toshqini va boshqalar kiradi. Ushbu muqobil energiya turlari, ularning ishlash prinsipi, afzalliklari va kamchiliklari haqida aniq tasavvurga ega bo'lishimiz kerak, chunki ular bizning davrimizda ishlatilishi kerak bo'lgan energiyaning ma'lum turlarini tashkil qiladi. An'anaviy energiya turlarini o'rganish asosida darslarda biz ushbu elektr stantsiyalari uchun ishlaydigan qurilmalar va qurilmalarning ishlash printsipi, ularning afzalliklari va kamchiliklari, xavfsizlik tizimlari va boshqalar bilan tanishamiz. Ammo, bundan tashqari, biz energiya jihatidan xavfsiz kelajagimiz uchun quyosh energiyasini, shamol energiyasini, suv oqimi energiyasini elektr energiyasiga aylantirishni bilishimiz kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Qahhorov S.Q., Jo’rayev H.O., Jamilov Y.Y., Hamdamova N.M. Qayta tiklanuvchi energiya manbalari. – Buxoro: Durdona, 2021. – 224 b.
2. Jo’rayev T.D. Quyosh issiqlik qurilmalari. O’quv qo’llanma. – Buxoro: Dizayn-Press, 2012. – 107 b.
3. ”Muqobil energiya manbalari” fanidan maruzalar matni va uslubiy ko’rsatmalar Yuldoshev I.A, Jurayeva Z .E,Jamolov T.R –Toshkent: ToshDTU,2019.60bet
4. Duffie J., Beckman W. Solar engineering of thermal processes. – New York. Wiley, 1991.–919 p.
5. http:// e-library
6. http://www.aenergy.ru
7. http://lex.uz.doc
8. http:// ziyonet.uz
9. http:// renewablewindenergy
10. http://www.altenergy.narod.ru