♦шарқ нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси

« Зариф а!
Сочи де н ги зи , қ у ё ш ва ҳ а в о с и д а , э ҳ т и м о л , ў й н а б , 
к у л и б ю р г а н д и р с а н ; эҳт и м о л , к ў н г л и н г б а ъ за н й ў қ л а б , 
ў к с и р . Э ҳ т и м о л , сира й ў қ л а м а с , м е н д а н а й р и л г а н и г а  
севин ар, б и лм а й м е н...
К е ч а б и з н и н г ё т о қ қ а бир к и ш и ке л д и . С у х у м и д а  
бўл га н э к а н . С у х у м и н и ж у д а м а қ т а й д и . М е н қ и з и қ с и - 
н и б , С очини с ў р а д и м . « Ж у д а ё м о н ! Г ў ш т , м о й й ў қ ! Ҳ а р  
к у н и 10 сўм сарф қ и л с а н г -д а , қ о р н и н г т ў й м а й д и » , — 
деди.
138

---

О йбегим м е н и н г
Б а л к и бу к и ш и я х ш и б и л м а с, м уб о л а е а қ и л а р . М е н  
ҳ а м С очига б о р и ш д а н у м и д у з г а н и м й ў қ . Телеграм ма 
қ ў л г а т е к к а н к у н , а га р да м у с б а т ж а в о б бўл са , т ездан 
ҳ а р а к а т қ и л а м а н .
З а р и ф а , С о чи н и н г т абиат и гўзал м и? В а қ т и н г н и қ а н - 
да й ке ч и р а с а н ? О в қ а т м а с а л а си т у з у км и ?
А г а р д а м е н и н г бо р и ш л и ги м м у м к и н б ў л м а с а , хаф а 
б ў л м а ! К а й ф и н г н и чое к,илиб ю ра бер.
К е ч а « О гне нни й мост »га бо р д и м , қа л б и м д а у н у т и л - 
м а с т аъ сир қ о л д и р д и .
Б у г у н «За окес.ном»га б о р м о қч и м а н .
Х а й р , З а р и ф а , ж о н и м !
О йбек.
IX . 3 0 *.
Ойбексиз С очининг сўлим табиати, ҳавоси, гўзаллиги 
менга татирмиди?
М ен биринчи кундан бошлаб Ойбекка ж ой ахтардим. 
Бир врач аёл шундайгина санаторийнинг ён бағрида турар 
экан. У билан келишиб, суюна-суюна Ойбекка телеграмма 
йўлладим. Соғиниб кутар эканман, Ойбек етиб келди.
Биз тонгдан то оқшомга қадар бирга бўлдик. С очининг 
барча истироҳат бэғларини, гўзал масканларини айланиб 
чикдик. Ҳар куни кеч пайтлари денгиз соҳилидаги машҳур 
«Ривьера» санаторийсининг ресторанига борамиз ва унинг 
денгиз бағрига кирган айвонида ўтириб, пивоми, кофеми 
ичамиз. Д енгиз ортига ботаётган куёш ни, ун и н г тўлқинлар 
устига тўкка н нурларини, ғуруб гўзаллигини кў з узмай, 
завқ билан томоша қиламиз. Д енгизнинг шовуллаган тову- 
шини тинглаймиз. Гоҳ сокин ўтириб, борликнинг шу мангу 
гўзаллигини кўнгилга соламиз, гоҳ тотли суҳбатдан ором 
оламиз.
Кеч бўлгач, Ойбек мени санаторийга кузатиб, сўнг ўзи- 
нинг ки ч и к ҳуж расига чиқиб кетади. М ен баъзан унинг 
ёнида у зо к ўтириб қоламан-да, кейин у мени санаторий­
нинг панжара деворидан кўтариб, ошириб юборади.
Биз кундузлари денгиз сохилида узок юрамиз, чўмила- 
миз. Кечкурунлар хийлагина салкин бўлганидан мен манто 
кийиб олардим. Калин жигарранг товар устига кора ва 
жигарранг бархат копланган. Буни бир татар аёлидан олиб,
139

---

З а р и ф а С а и д н о с и р о в а
қисқа, кенг манто тиктирганман. Бу ўша замонларда раем 
эди. Бошимга катта, шўх, ҳинд шоҳи рўмолни саллача 
қилиб ўрардим. Упа ва лаббўёқлар ила пардоз қилардим. 
Кизиғи шундаки, мен бутун умримда фақат бир ойгина 
пардоз қилганман. Ш ун га қадар ва ундан сўн г асло упа, 
ўсма, лаббўёқ деган нарсаларни қўлимга тутмаганман. Л е ­
нин тўйимиздан сўнг ҳар вақт яхши кийиндим ва яхши 
кийиниш ни севардим. Ойбек баъзан, кайфияти яхши чоғи- 
да, оёғимга қадар қарар, суқланиб, кулимсирар эди.
Ойбекнинг ўзи эса яхши кийиниш ни асло ўйламайди. 
Бу ташвиш хам менинг устимда. М ен кийим лик газламани 
топиб келаман, тиктираман. У гоҳо ку н т билан кийинади, 
гоҳо эса кийиниш ни сира ўйламайди; меҳмонга ҳам, театр­
га ҳам, ўзига колса, уй кийим и билан кетаверса!..
Биз Сочида жуда яхши дам олдик. Ойбек «Тонг», «Ден- 
гизда оқшом» шеърларини ёзди, кўп мутолаа қилди.
Ниҳоят, Тош кентга қайтдик. И кковим из ҳам дорилфу- 
нунни битирганимиз учун шаҳодатномаларни олдик.
М ени кимё факультетида қолдирмоқчи эдилар, аммо 
мен буни рад этдим. Ч ун ки бир йил ичида С А Х И П И га 
жуда ўрганиб қолган эдим, уни ташлаб кетишга кўзим 
қиймади. М ени ҳеч кўндира олмаганларидан сўнг декан 
(Мейерсон деган киш и): «Майли, бир йилдан сўнг химфак- 
ка қайтингиз, шу шарт билан сизга рухсат берамиз», —
деди. Энди ўйлаб қарасам, жуда тентак эканман: ҳозир 
ўқиш ни битирганлар қандай бўлса ҳам ўша жойда колишни 
ўзларига катта бахт, деб биладилар.
Ойбекни ўзи тугатган факультетда олиб қолдилар. У 
сиёсий иқтисоддан лекция ўқи й бошлади. Тунлари М аркс, 
Энгельс асарларини тағин-да ч у қу р р о қ ўргана бошлади. 
М ен ун и н г бу қадар чалишувига, бундай иқтидорига, чида- 
мига ҳар сафар ҳайратланар эдим.
У шу йиллари кўп вақтини адабиётга ҳам бағишларди. 
У нинг «Бешйиллик план», «Онамни эслаб...», «Фанга юриш», 
«Даладан-далага» шеърлари 1930— 1931 йилларда ёзилди. 
У шу кезларда ки ч и к-ки ч и к достонлар ҳам ёза бошлади. 
У н и н г 30-йилларда айниқса, машҳур бўлган «Дилбар —
давр қизи» достони аввал «Ў тинчининг қизи» деб аталган 
эди. Ойбек унинг номини кейинчалик ўзгартирди.
У ишлаб ўтирганида, илҳом булоғига бутунлай ғарқ