Sharipova g., Xodjayeva z

Xor bolib kuylash
Bolalami musiqiy uquvini ijodiy rivoj lantirishda ayniqsa, 
vocal-xor ishlarining ahamiyati katta. Bunda o'quvchilami 
kuylashga qiziqtira olish ko'p jihatdan o'rganadigan har bir mashq 
yoki qo'shiq o'qituvchi tomonidan asami chiroyli qilib kuylab 
berish o'qituvchining mahoratiga bog'liq. Chunki yosh bolalar 
bilan olib boriladigan vokal — xor ishi ko'pincha o'qituvchi 
ovoziga taqlid qilib kuylashga asoslanadi. Shuning uchun 
o'qituvchi o'zining yoqimli ovozi ustida muntazam ish olib borishi 
kerak. Vokal — xor ishlarini amalga oshirishda o'qituvchi ovoz 
sozlash, 
qo'shiq 
o'rgatish 
jarayoni 
boshlangich 
sinf 
o'quvchilarining 
ovoz 
diapazoni 
(do, 
—
do2), 
ishchr: 
diapazoni(mi, — fa, — sol,) primar tovushlarida kuylash uchun 
qulay bo'lgan (sol, — lya,) tovushlarini aniq bilishi lozim.
Musiqa madaniyati darslarida qo'shiq o'rgatish bir necha 
bosqich jarayonida amalga oshiriladi:
1. 
Bolalar diqqatini qo'shiqqa jalb qilish. 2. Qo'shiq haqida 
o'qituvchining kirish so'zi (qo'shiq muallif, asarining mazmuni, 
tarixiy xususiyatlari haqida qisqacha hikoya qilish). 3. Qo'shiqni
29

---

tahlil qilinishi (musiqa ifoda vositalari, ladi, tempi, o'lchovi, ritmi, 
dinamik belgilari). 4. Qo'shiqni musiqiy jumlalarga bo'lib 
o'rgatish (chuqur nafas olib, jumlani oxirigacha tejab yetkazish, 
ijrochilik sifatlari ustida ishlash). 
5. Qo'shiqni badiiy ijrosiga 
erishish (qo'shiq haqidagi bolalar taassurotlari yuzasidan qisqa 
suhbat o'tkazish, yani umumlashti).
Musiqa savodi
Musiqa madaniyati darslari jarayonida, musiqa savodi mustaqil 
dars faoliyati jarayonida musiqa asarlarini badiiy o'rganish va ijro 
etish ishlarini savodxonlik asosida bajarish uchun qo'llaniladi. 
Musiqa savodi mazmuni o'quvchilami tobora shakllantiradi va 
ulami bilish doirasini tobora kengaytirib, chuqurlashtirib boradi. 
Shunday qilib musiqa savodi darsining talimiy vazifasini bajaradi. 
Musiqa savodi (faoiiyatining) asosiy negizi va pedagogik maqsadi, 
yangi dastur boyicha berilgan chorak mavzulari kuylash va 
tinglashga doir asarlarini savodli tahlil qilish orqali amaiga 
oshiriladi. Ular o'quvchilami kundalik hayotidan olinayotgan 
taassurotlari va musiqiy tajribalari asosida o'rgatiladi.
Musiqa savodi quyidagi bosqichlar bo'yicha o'rgatiladi:
1. Bolalar diqqatini musiqa ifoda vositalari ohang, registr, 
temp, ritm, dinamik belgilarga o'rgatish.
2. Ovoz sozlash va qo'shiq ijro etish qoidalariga doir bilim, 
chapak va cholg'u asboblar chalish qoidalariga amal qilishga 
o'rgatish.
3. Musiqa ijodkorlari: “kompozitor”, “ijrochi”, “tinglovchi» 
mavzuning mazmuni va o'rganiladigan asaming mualliflari 
haqidagi ma’lumotlar, musiqa savodi orqali amalga oshiriladi.
30

---