Sharof Rashidov nomidagi Samaqand Davlat Universitetining O`zbekiston-Finlandiya peagogika instituti Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti

Sharof Rashidov nomidagi Samaqand Davlat Universitetining O`zbekiston-Finlandiya peagogika instituti
Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti
70112201-Jismoniy tarbiya va sport mashg`ulotlari nazariyasi va metodikasi yo`nalishi
Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodkasi kafedrasi
Dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi yuzasidan
KURS ISHI


MAVZU: “13-14 yoshli o`smirlarni jismoniy rivojlanishi va jismoniy tayyorgsrlik darajasini pedagogic nazorat qilish metodikasi”
Bajardi: K.F.Qurbonova
Tekshirdi: pfn,prof. Z.B.Boltayev

SAMARQAND – 2022

MUNDARIJA

Kirish
1 BOB. Jismoniy tarbiya darslarida o‘smirlarning jismoniy tayyorgarligini nazorat qilishning ilmiy-uslubiy asoslari
1.1. O‘rta maktab o‘quvchilarining jismoniy rivojlanishi va jismoniy tayyorgarligini aniqlash uchun nazorat mashqlaridan foydalanish xususiyatlari
1.2. Jismoniy tarbiya darslarida yoshlarni jismoniy tayyorgarlikni baholash muammosiga zamonaviy qarashlar
1.3. O‘smirlarning harakatchanlik qobiliyatlarini sinash xususiyatlari
1.4. 13-14 yoshli o‘spirinlarning harakat qobiliyatlarini testlash uslubiyati
1.5. Jismoniy tarbiya darslarida o‘quvchilarning jismoniy tayyorgarligi va jismoniy rivojlanishini pedagogik nazoratni tashkil etish xususiyatlari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

KIRISH

Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zaruriyati.Jismoniy tarbiya va sport – xalq umumiy madaniyatining ajralmas bir qismi bo‘lib,mamlakatdagi har bir fuqaroning jismoniy hamda ma’naviy takomillashishini ta’minlovchi omildir.

Yosh avlodni milliy g‘oya negizida ma’naviy–axloqiy jihatdan tarbiyalash,shubhasiz,jismoniy va ruhiy salomatligini muhofaza qilish hamda mustahkamlashni, sog‘lom turmush tarzi asoslarini shakllantirishni ham nazarda tutadi.13-14 yoshli o‘smirlarda faol hayotiy qarashlar,odob-axloq, olijanoblik va yaxshilikning yuksak g‘oyalarini tarbiyalash jarayonida jismoniy tarbiya va sportning vosita, shakl hamda usullaridan foydalanish ustuvor jihatlardan biri hisoblanadi.
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida navbatdagi chora-tadbirlar bosqichma-bosqich amalga oshirilib,aholi bo‘sh vaqtini mazmunli o‘tkazish,ommaviy sport,ayniqsa,bolalar va yoshlar uchun samarali tadbirlar o‘tkazilib kelinmoqda.O‘zbekistonning davlat siyosatida mamlakatda jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish,sog‘lom avlodni tarbiyalash masalalari ustuvor vazifalardan sanaladi [1, 2, 3, 4, 5] .
Yurtimizda yangi sport turlari rivojlanmoqda, zamonaviy sport inshootlari barpo etilib, sportchilarimiz xalqaro maydonlardagi yuksak natijalarga erishmoqda, barcha turdagi musobaqalar o‘tkazilib,aholining turli qatlamlarini qamrab olmoqda,sohani rivojlantirishning huquqiy asoslari,shu jumladan O‘zbekiston Respublikasining 2015 yil 4 sentabrdagi “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida” gi O‘RQ – 394 - son Qonuni,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida” PF-4947-sonli Farmoni, 2018 yil 5 martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoniva boshqa mazkur sohaga tegishli me’yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishda ushbu dissertatsiya ishi tadqiqoti muayyan darajada xizmat qiladi¹
Bolalar va o‘smirlarning jismoniy tarbiya tizimida tor ixtisoslik bo‘yicha jismoniy tayyorgarlik va sog‘ligini mustahkamlash,o‘quvchilarning jismoniy imkoniyatlarini yoshga doir rivojlanishi xususiyatlariga muvofiq jismoniy tayyorgarlik texnologiyalaridan foydalanish,alohida sport turini tanlashda ilmiy asoslangan yo‘nalish va sport bo‘yicha qobiliyatini rivojlantirish va aniqlashning eng yuqori takomillashgan uslublaridan foydalanish o‘smirlar sportini rivojlantirish uchun tarkibiy asos hisoblanadi.
Jismoniy tarbiya va sport sohasida bugungi kunda jismoniy tayyorgarlik darajasini oshirish va maktab o‘quvchilarining harakat faoliyatini oshirish masalalari alohida o‘rin tutadi. Umumta’lim maktablarida o‘qitish jarayoni o‘quvchilar uchun zarur bo‘lgan harakat qobiliyatlarini shakllantirish, asosiy jismoniy tarbiya asoslarini yaratish va ularning har tomonlama barkamol rivojlanishini ta’minlaydi. Ammo pedagogik kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, maktab o‘quvchilarining asosiy harakat sifatini namoyon qilish darajasi hozirgi talablarga javob bermasligi tadqiqot jarayonida aniqlandi.
Bir qator mahalliy va xorijiy olimlarning ta’kidlashicha, A.Abdullaev,Sh.H.Xankeldiev,Ayzman R.I. V.K.Balsevich, V.I.Lyax,Gujalovskny A.A. , R.Salamov, D.D Sharipova va boshqalar umumta’lim maktablarda jismoniy tarbiya tizimining ustuvor (“an’anaviy”) yo‘nalishlari bo‘lib, o‘sib borayotgan organizmning harakat faoliyatga bo‘lgan ehtiyojlarini to‘liq qondirmasligini ko‘rsatib o‘tishgan.²
Mualliflar fikricha jismoniy tarbiya o‘qituvchisi faoliyatining eng muhim yo‘nalishlaridan biri - harakat sifatini testdan o‘tkazib,o‘quvchilarga bir qator muhim pedagogik vazifalarni hal qilishda yordam berish, o‘quvchilarning jismoniy tayyorgarligini oshirish darajasini ko‘rsatadi.(Ashmarin B.A,Bondarevskiy Ye.Ya,Volkov L.B,Volodina V.S,Gujalovskiy A.A,Lyax V.I)³
Sinov natijalariga ko‘ra quyidagilarni amalga oshirishingiz mumkin: tanlovda ishtirok etish uchun ushbu sport turini o‘tkazishda sport tanlovini o‘tkazish;individual o‘quvchilar va barcha guruhlarning tayyorligini solishtirish;foydalaniladigan vositalar va usullarni va ta’limning kamchiliklarini va afzalliklarini aniqlash;sportchilar va o‘quvchilarni o‘qitish ustidan ob’ektiv nazoratni amalga oshirish, yoshlarning jismoniy tayyorgarligiga oid me’yorlarni ishlab chiqish (yoshi, individual).Bunga qo‘shimcha ravishda, test topshiriqlarini quyidagicha ifodalash mumkin:
- maktab o‘quvchilariga zarur mashq komplekslarini rejalashtirish va o‘zlarining jismoniy tayyorgarligi darajasini aniqlashga o‘rgatish;
- o‘quvchilarni jismoniy holatlarini yanada rivojlantirishga e’tibor qaratish;
- yuqori natijalarga erishgan o‘quvchilarni o‘z vaqtida rag‘batlantirish;
- vosita usullarini qo‘llashni rivojlantirishning boshlang‘ich darajasini,balki uning muayyan vaqt ichida o‘zgarishini ham bilish.So‘nggi yillarda bolalar va o‘smirlardagi jismoniy rivojlanishni pasayish sabablaridan biri qatorida mutaxassislar standartlarga va standartlashtirilgan test natijalarini qiyosiy taqqoslashda an’anaviy yondashuvga e’tibor qaratadi.Bu hol o‘quvchilarning aksariyatiga testlarga nisbatan salbiy munosabatda bo‘lishiga olib keladi. Shu munosabat bilan o‘quvchilarning pedagogik nazoratini tashkil etishni qayta ko‘rib chiqish zarur.O‘qituvchilarni nazorat qilish ta’lim jarayonining mazmuni bilan belgilanadi.Darsning to‘g‘ri tashkil etilishi o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida birgalikdagi ishlarning aniq natijalari to‘g‘risida doimo ma’lumotlarni almashishni nazarda tutadi.Ushbu nazoratning mohiyati mashg‘ulotlarning har bir bosqichida harakat sifatlarini rivojlantirish darajasiga oid to‘liq va aniq ma’lumotni o‘z vaqtida qabul qilishdir.O‘quvchilarning jismoniy tayyorgarligini pedagogik nazoratni takomillashtirish bilan bog‘liq masalalarni o‘rganish yetarli darajada o‘rganilmagan muammo hisoblanadi. Yuqorida keltirilgan barcha ma’lumotlar tadqiqot uchun tanlangan mavzuning dolzarbligini ko‘rsatadi.