Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

Tovarlar
Har bir tashkilot quyida keltirilgan biror-bir mahsulotni ishlab chiqaradi;
Moddiy tovar. Tovar tushunchasi eng avvalo iste’mol predmetlari (oziq-ovqat, kiyim-kechak va hokazo) tushunchasi bilan bog‘liq. Bu toifaga millionlab ma’lum bir bozor narxiga ega, ko‘zga ko‘ringan obyektlar kiradi.
Xizmat ko‘rsatish. Xizmat ko‘rsatish ko‘zga ko‘rinmagan mavhum tovar turi hisoblanib, bozor tranzaksiya predmetidan iborat. Ko‘zga ko‘rinmas, mavhum tovar-xizmat ko‘rsatish mohiyatidir. Bu toifaga sug‘urta turistik sayohatlar, konsultatsiyalar, sartaroshxona xizmati, bank xizmati va hokazolar kiradi.
Individual (personal) omil. Individual marketing - bu qo‘l ostidagi xizmatchilarning menejerda yaxshi taassurot qoldirishga intiluvchi yoki aholining qo‘llab-quvvatlashini xohlovchi siyosatchilar ham band bo‘lishi mumkin bo‘lgan insonning alohida faoliyatidir. Ommaviy kommunikatsiya vositalarining rivojlanishi munosabati bilan bu faoliyat marketologlarning diqqat-e’tiboriga tushdi. Ko‘pchilik Gollivud yulduzlari o‘zining press-agentlariga, siyosatchilar o‘zining xususiy reklama agentligiga ega.
Tashkilotlar.
Ko‘pchilik tashkilotlar o‘zini ko‘rsatish uchun juda ko‘p vaqt sarflaydilar, Masalan: AQSHning Respublika partiyasi o‘z ishini zamonga yarasha o‘zgartirish maqsadida juda katta kuch va mablag‘ sarfladi.
Amerika Meditsina assotsiatsiyasi esa, hozirgi zamon Amerika vrachini shakllantirish kompaniyasini o‘tkazish zarur degan xulosaga keldi. Ko‘pchilik mehr-muruvvat tashkilotlari, universitetlar o‘z oldiga ommaga va homiylarga «o‘zini» ko‘rsatishni asosiy vazifa qilib qo‘ydi.
G‘oyalar
Ko‘pchilik tashkilotlar jamiyatga o‘z g‘oyalarini sotishga harakat qiladilar, Masalan: Demografik tashkilotlar tug‘ilishni nazorat qilish g‘oyasini sotishga harakat qiladi.
Shunday qilib, tovar turli shakllarga ega bo‘lib, bu shakllar marketing kontsepsiyasi kengayishiga asosiy omil bo‘ladi.
Iste’molchilar
Marketing konsepsiyasining ikkinchi omillaridan biri tashkilotlar o‘zlari ishlab chiqarilgan tovarlar bilan qiziqqan va o‘z holatiga ta’sir ko‘rsatuvchi guruhlar bilan ishlash. Tashkilot shu guruhning qiziqishlarini o‘rganishi, ularga xizmat ko‘rsatishi va ularning talablarini qondirishi kerak.
Birinchi toifa guruhi ishchilari ta’minlovchilar deb ataladi. Ta’minlovchilar tashkilotni kerakli resurslar bilan ta’minlab yangi tovarlar ishlab chiqarishga zamin yaratadi. Ta’minlovchilarga tashkilot xodimlari, xom-ashyo va mahsulotlar bilan ularni savdo qiluvchi kompaniyalar, banklar reklama agentlari va konsultantlar kiradi.
Ikkinchi toifa guruhiga iste’molchilar kiradi. Ular to‘rt sinfga bo‘linadi.
1) Mijozlar tashkilot mahsulotning iste’molchilari hisoblanadi. Mijozlar savdo firmalarning haqiqiy xaridorlaridir. Bundan tashqari muhtojlar (Qutqaruv Armiyasi) va bemorlar (gospital) tashkilotning mijozlari bo‘lishi mumkin. Tashkilot ularga ma’lum bir xizmatni ko‘rsatadi. Mijozlar tashkilotning saylovchilari hisoblanadi.
2) Direktorlar tashkilotning boshqaruvini va javobgarligini o‘z bo‘yniga oladilar.
3) Tashkilot ishi bilan qiziqqan jamoatchilik guruhlari, iste’molchilar, davlat muassasalari va boshqa guruhlar biznes - firma ishiga qiziqishi va tekshirishi mumkin. Masalan: Universitet ishini olsak. Bu guruhga bitiruvchilar, o‘quv dargohining do‘stlari, moliyaviy qo‘llab-quvvatlovchi fondlar kiradi.
4)Bu guruhga mazkur tashkilotning shunga qiziqqan har bir kiradi.