Shavkat Sharipov, Odil Qo‘ysinov, Qumrinisa Abdullayeva

15-rasm. 
Qirquvchi iskana yordamida 
yo‘nish. 
16-rasm.
Qirquvchi iskana yordamida 
rejalash va qirqish: a – rejalash; 
b – qirqib tushirish.

---

38
Xomaki yo‘nish yakunlangandan so‘ng sirtlarni silliqlash jarayoni 
boshlanadi. Silliqlash qirquvchi iskana yordamida bajariladi. Qirquvchi 
iskana (mayzel)larning eni har xil o‘lchamda va yassi bo‘ladi. Qirquvchi 
iskana yordamida yo‘nish ishlari bajarilganda tig‘ning o‘tmas burchakli 
qismidan boshlab ko‘pi bilan 2/3 qismi kesishda ishtirok etadi (15-rasm), 
tig‘ning o‘tkir burchakli uchi yo‘nish vaqtida kesishda ishtirok etmasligi 
kerak. Aks holda tig‘ yog‘ochga botib, sirtning silliqligini buzadi.
Qavariq sirtlar tig‘ning faqat o‘tmas burchakli qismi bilan yo‘nib 
hosil qilinadi. Qirqish esa faqat o‘tkir burchakli uchi bilan bajariladi 
(16-rasmga qarang). Qirqib tushirishda tig‘ yuqoriga qaratib tutib turiladi. 
Buyum yoki detal tayyor bo‘lgandan so‘ng ko‘ndalang qirqimlarni tekis 
qirqib tushirish uchun yog‘ochning ikkala uchi aniq o‘lchamli qilib 
qalam bilan rejalab olinadi. Rejalash stanok ishlab turgan vaqtda yoki 
shpindel qo‘l bilan aylantirib bajariladi.
a)
b)
d)
e)
f)
17-rasm.
Turli xil sirtlarni rejalash va yo‘nish: a – sirkul yordamida rejalash;
b – tik bo‘yinlar hosil qilish; d – pog‘onali (to‘g‘ri burchakli) sirtlar; 
e – o‘yiqlar; f – botiq sirtlar.

---

39
Qirqish vaqtida yog‘ochning yo‘g‘on-ingichkaligiga qarab payraha 
chiqarish uchun iskanani rejadan tashqariga burchak ostida tutib turiladi.
Qirqish jarayoni yog‘ochning diametri 8–10 mm qolgunga qadar 
davom ettiriladi.
Silindr sirtlardan buyum tayyorlashda rejalash qalam yoki sirkul 
yordamida bajariladi. Qalam bilan rejalashda o‘lcham masshtab 
chizg‘ichida olinadi, sirkul bilan rejalashda esa oldindan o‘lchamga 
sozlanib olinadi. 
Silindr sirtlarda tik bo‘yinlar (17-rasm, b) hosil qilinadi, bo‘yinning 
uzunligiga qarab, unga mos qirquvchi iskanadan foydalaniladi. To‘g‘ri 
burchakli o‘yiqlar (17-rasm, d) hosil qilishda zagotovka o‘lchamlar 
asosida rejalanib, o‘yiqlarning o‘rta qismi o‘yiladi va reja bo‘yicha 
burchak ostida payraha chiqariladi. Ularning chuqurligi kronsirkul yoki 
shtangensirkul bilan o‘lchanadi.
Egri chiziqli o‘yiqlar yoki botiq sirtlar (17-rasm, e, f) hosil qilishda 
zagotovka dastlab aniq o‘lchamlarda rejalab olinadi. Botiq sirtlar 
yo‘nuvchi iskana yordamida hosil qilinadi.