Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va texnik

 
Operatsion xotira qurilmasi (RAM) 
Dinamik xotira chiplari kompyuterning asosiy RAM sifatida 
ishlatiladi. Statik xotira chiplari protsessor ishlashini optimallashtirish 
uchun mo‘ljallangan yordamchi xotira (Kesh) sifatida ishlatiladi. 
Kompyuterdagi operativ xotira modullar deb ataladigan standart 
rozetkalarda joylashgan. RAM modullari anakartdagi mos keladigan 
ulagichlarga kiritilgan. Agar ulagichlarga kirish qulay bo‘lsa, u holda 
operatsiya qo‘lda bajarilishi mumkin. Agar qulay kirish imkoni 
bo‘lmasa, tizim blokining agregatlarini to‘liq bo‘lmagan demontaj 
qilish talab qilinishi mumkin va bunday hollarda operatsiya mutaxas-
sislarga topshiriladi. 
Kompyuter yoqilgan paytda uning operativ xotirasida hech narsa 
yo‘q - na ma’lumotlar, na dasturlar, chunki RAM hujayralarni sekund-
ning yuzdan bir qismidan ko‘proq zaryad qilmasdan hech narsani saqlay 
olmaydi, lekin protsessorga buyruqlar kerak, shu jumladan keyin 
birinchi daqiqada yoqish kerak bo‘ladi. 
Doimiy saqlash qurilmasi (ROM) 
Shuning uchun, protsessorning manzil avtobusiga ulangandan 
so‘ng darhol boshlang‘ich manzili ko‘rsatiladi. Bu dasturlarning 
ishtirokisiz (har doim bir xil) apparat bilan amalga oshiriladi. Protsessor 
o‘zining birinchi jamoasi uchun taqdim etilgan manzilga murojaat qiladi 
va keyin dasturlarda ishlay boshlaydi. 
Ushbu asl manzil hali hech narsa bo‘lmagan Ramni ko‘rsa-
tolmaydi. Boshqa xotira turi – doimiy saqlash qurilmasi (rom) 

---

41 
ko‘rsatiladi. Rom chipi kompyuter o‘chirilgan bo‘lsa ham, ma’lumotni 
uzoq vaqt davomida saqlashga qodir. Romdagi dasturlar «tikilgan» deb 
ataladi – ular chip ishlab chiqarish bosqichida qayd etiladi. 
Romdagi dasturlar to‘plami asosiy i / u tizimini (BIOS-Basic Input 
Output SYSTEM) tashkil qiladi. Ushbu paketning dasturlarining asosiy 
maqsadi kompyuterning tarkibi va ish faoliyatini tekshirish va 
klaviatura, monitor, qattiq disk va floppy disk bilan ishlashni 
ta’minlashdir. Klaviatura kabi standart qurilmalarning ishlashi BIOS-ga 
kiritilgan dasturlarga xizmat qilishi mumkin, ammo bunday vositalar 
barcha mumkin bo‘lgan qurilmalar bilan ishlashni ta’minlay olmaydi. 
Misol uchun, BIOS ishlab chiqaruvchilari bizning qattiq va 
moslashuvchan disklarimiz parametrlari haqida mutlaqo hech narsa 
bilishmaydi, ular o‘zboshimchalik bilan hisoblash tizimining tarkibi 
yoki xususiyatlarini bilishmaydi. Boshqa uskunalar bilan ishlashni 
boshlash uchun BIOS-ga kiritilgan dasturlar kerakli parametrlarni 
qayerdan topishingiz mumkinligini bilishi kerak. Aniq sabablarga ko‘ra 
ular RAM yoki doimiy saqlash qurilmasida saqlanmaydi. 
Ayniqsa, buning uchun ANAKARTDA CMOS (complementary 
metaloxide 
semiconductor) 
deb 
nomlangan 
ishlab 
chiqarish 
texnologiyasiga ko‘ra, «doimiy bo‘lmagan xotira» chipi mavjud.
Ramdan farqli o‘laroq, uning mazmuni kompyuterni o‘chirish vaqtida 
o‘chirilmaydi, lekin romdan tizimga kiritilgan uskunaga muvofiq 
ma’lumotlarni kiritish va mustaqil ravishda o‘zgartirish mumkinligi 
bilan ajralib turadi. Ushbu chip doimiy ravishda anakartda joylashgan 
kichik batareyadan quvvatlanadi. Ushbu batareyaning zaryadlanishi, 
agar kompyuter bir necha yilni o‘z ichiga olmasa ham, chip 
ma’lumotlarni yo‘qotmasligi uchun yetarli. 
CMOS chipida moslashuvchan va qattiq disklar, protsessor haqida, 
boshqa anakart qurilmalari haqida ma’lumot saqlanadi. Kompyuterning 
vaqt va taqvimni (hatto yopiq holatda ham) aniq kuzatishi, shuningdek, 
tizim soatlarining o‘qishlari CMOS-da doimiy ravishda saqlanadi (va 
o‘zgartiriladi). 
Shunday qilib, BIOS-da yozilgan dasturlar kompyuter appara-
tining tarkibi haqidagi ma’lumotlarni CMOS chipidan o‘qiydi, undan 
so‘ng ular qattiq diskka murojaat qilishlari mumkin, agar kerak bo‘lsa, 
moslashuvchan bo‘lishi va u yerda qayd etilgan dasturlarni boshqarishni 
topshirishlari mumkin. 

---

42