Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va unga xizmat ko

HUJJATLARNI NUSXALASH VOSITALARI 
Xujjatlarni nusxalash vositalari turli-tumandir, ular nusxa olinayotgan xujjatlarni 
tashuvchilar (oddiy noshaffof kog’oz, kalka, shaffof plyonka) va xujjatlarni 
ko’chiriladigan tashuvchilar turi bo’yicha farklanadi. 
Turli xil nusxa oluvchi texnika vositalari uchun xar xil qog’oz turlari ishlatiladi: 
 yorug’lik nuri ta’sirida qorayuvchi fotoqog’oz;
 diazoqog’oz, yorug’likni sezuvchi kogoz (bu kogoz kuchli yorug’lik 
ta’sirida kelgusida qayta bo’yoqlar hosil kilish qobiliyatini yo’kotadi); 
 termoqog’oz, issiqlik nurlari ta’sirida korayadi;
 oddiy kog’oz; 
 elektrofotokalka yoki plyonka, ularga elektr uchkunli razryadlar 
mikroskopik teshiklarni perforirlayli. 
Ishlatilayotgan kog’ozlar turiga karab nusxa ko’chirish jarayonlari 5 guruxga 
bo’linadi: 
 fotografik nusxa ko’chirish ( fotografiya );

---

 diazografik nusxa ko’chirish ( diazografiya ); 
 termografik nusxa ko’chirish ( termografiya ); 
 elektrografik nusxa ko’chirish ( elektrografiya );
 elektr uchkunli nusxa ko’chirish ( elektronografiya ). 
Elektrografik nusxa ko’chirish (kserografiya) 
Elektrografik nusxa ko’chirish ( elektrofotografik, kserografik) xozirgi vaqtda 
keng tarkalgandir. Jahon nusxa ko’chirish mashinalarining 70 % dan ortig’ini 
elektrografik nusxa ko’chirish apparatlari (EGNKA) tashkil etadi, ular bilan jahonda 
ko’chirilayotgan nusxalarning
50% dan ko’prog’i tayyorlanmokda, EGNKA ni ko’pincha kserokslar deb atashadi, 
bu nom ushbu turdagi nusxa ko’chirishning asoschisi Angliyaning Rank Xerox 
firmasiga xurmat tarikasida berilgan. 
Elektrografik nusxa ko’chirishning asosiy afzalliklari: 
 yukori tezkorlik, samaradorlik va nusxa ko’chirishning yuqori sifati; 
 nusxa ko’chirishda xujjat xajmini o’zgartirish va taxrirlash imkoniyati 
borligi; 
 varaqli va risolali xujjatlardan nusxa olish imkoniyati borligi; 
 turli xil ingichka chizikli, yarim rangli, bir va ko’p rangli xujjatlardan 
nusxalar olish imkoni borligi; 
 nusxalarni oddiy qog’oz, kalka, plastik plyonka, alyuminiy folgaga va 
boshkalarga olish; 
 apparatlar va ish materiallarining nisbatan arzonligi va xizmat 
ko’rsatishning engilligi. 
Elektrografik nusxa ko’chirish kuyidagi jarayonlarni o’z ichiga oladi: 
 svetoekspoziсiya: xujjat oldindan fotoyarimo’tkazgichli qoplama bilan 
zaryadlangan baraban yoki plastina sirtiga proekсiyalanadi, bu jarayonda 
yarim o’tkazgichli qoplama xujjatning yoritilgan uchastkalaridan 

---

zaryadlarning 
oqib 
tushishidan 
uning 
ko’rinmas 
elsktrostatik 
tasviri 
shakllanti 
riladi; 
 tasvirning tushishi: bo’yaydigan kukun (toner) zaryadlangan 
uchastkalarga yopishib qolishi oqibatila ko’rinmas elektrostatik tasvir 
ko’rinadigan tasvirga aylanadi; 
 bosish: bo’yaydigan kukunni barabandan yoki plastinadan qog’ozga yoki 
boshka asosga ko’chirish bilan amalga oshadi; 
 qotirish: bo’yaydigan kukun aсeton bug’larida nusxaga qotiriladi. 
Rossiyada ishlab chikarilgan EGNKA namunalari ERA, REM, EFKA, ER. CHet 
elning eng yaxshi namunalari: Xergox 5380, Xerox 5520, Ricon FT-4220, Mita DC 
1755, konica-112, Sharp SF-7800, Sanon NP-6020 va boshkalar. 
Rossiyada ishlab chikzrilgan EGNKA nusxa ko’chirish sifati bo’yicha chet 
elnikidan pastdir. Ular uchun asosan nusxadagi matnni tushunish muhim bo’lsa, chet 
elniki uchun: nusxalar asl nusxadan yaxshi, rasmlar chiroyli, yaxshi qog’oz 
ishlatganda ranglar yorqin chikadi. 
EGNKA ni tanlash asosan nusxa ko’chirilishi rejalashtirilayotgan hujjatlarning 
turiga va shakliga hamda nusxalar soniga bog’liqdir: 
 a g a r nusxalar soni N oyiga 1000 donadan kam bo’lsa , eng oddiy kichik 
apparatlarni harid kilish mumkin (Xerox 5220, Sanon FC-2, Ricon LR-1, 
Sharp Z-30 va boshqalar); bu turdagi EGNKA larda yorug’lik sezuvchi 
baraban va toner kartridj tipidagi bitta blokda joylashadi, ularga toner 3—
9 marta qo’yiladi va baraban resursi 8—10 ming nusxaga etadi; 
 a g a r Nq1000—5000 bo’lsa, o’rtacha samaradorli EGNKAni tanlagan 
ma’quldir (Ricon M-50, Xerox 5316, Mita CE-50, Ronica 1112, Sharp Z-
52 va boshqalar); bu guruhdagi EGNKA da, xajm o’zgartirgichlar bor, bir-
biridan ajratilgan toner va baraban esa alohida almashtiriladi; 
 a g a r N>5000 bo’lsa, yuqori kuvvatli EGNKA tanlanadi, (Xerox 5331, 
Konica 7728, Mita DC -1555, Toshiba 1210 va boshqalar). Ularda hajm 
o’zgartirgichlar, nusxa saralovchilar, hujjatlarni avtomatik almashtirish va 
boshka servis imkoniyatlari mavjud. ko’pchilik EGNKA servis 
imkoniyatlari: 
 ko’p rangli nusxa ko’chirish ham ko’p rangli (3-5 ta rang)b ham bir rangli 
nusxalarni olish imkonini beradi (Rank Xerox firmasining o’tkazgan 
tadqiqotlari shuni ko’rsatadiki, rangli hujjatlar ma’lumotni 80% ga, qabul 
qilish hissiyotini 78% ga oshiradi va uni tushunishni 40% ga yaxshilaydi);
 ko’p rangli nusxa ko’chirish ham ko’p rangli (3—5ta rang), Ham bir rangli 
nusxaparni olish imkonini beradi (Kap1s Xegox firmasining o’tkazgan 

---

tadqiqotlari shuni ko’rsatadiki, rangli Hujjatlar sh’pumotni 80% ga, qabul 
qilish Hissiyotini 78% ga oshiradi va uni tushunishini 40% ga 
yaxshilaydi)* ; 
 tahrirlash nusxa ko’chirish jarayonida nusxa mazmunini asl nusxaga 
nisbatan o’zgartirish imkonini beradi; 
 ikki tomonlama nusxa ko’chirish hujjatning birdaniga ikkala tomonidan 
nusxa olish imkonini beradi; 
 asl nusxa sifatsiz bo’lganda ham nusxa sifatini ta’minlovchi ekspoziсiyani 
avtomatik boshkarish; 
 nusxalar sonini 1 dan 999 gacha dasturlash imkoniyati.
Toshiba 1210 EGNKA sxemasi rasmda ko’rsatilgan. Ko’pchilik zamonaviy 
EGNKAlar yana quyidagilarga ega:
 nusxa ko’chirish jarayonini taxrirlash va boshkarishni sezilarli 
engillashtiradigan displeylar; 
 hujjatni avtomatik uzatish; 
 komplekt bo’yicha nusxalarni saralovchi qurilma.