Shaxsning ijtimoiylashuvi Shaxsni sotsializatsiya qilish turlari

Гендер социализацияси
У кўпинча гендер роли деб ҳам аталади. Бундай ҳолда, биз еркаклар ва аёллар ўртасидаги шахсий фарқларни аниқлашни ўз ичига олган социализация тури ҳақида гапирамиз. Ушбу даврда шахс бир қатор стандартлар ва умумий қабул қилинган меъёрларга мувофиқ аниқланади. Шу билан бирга, бу турдаги социализация ҳаёт давомида давом етиши мумкин.

Бу механизм шахс меъёрлардан четга чиққан тақдирда жамиятнинг бошқа аъзолари томонидан танқидга дучор бўлишини англай бошлаганини англашини англатади.

Десоциализация
Бу ҳодиса мутлақо тескари тартибда давом етади. Бундай ҳолда, биз инсоннинг умумий қабул қилинган доирадан "тушиб кетиши" ва ўзини ажратилган бирлик билан таништира бошлаганлиги ҳақида гапирамиз. Десоциализациядан азият чекаётган одамлар атайлаб чегараларни бузиш ва умумеътироф етилган қадриятларга қарши чиқишга уринишлари одатий ҳол емас.
Кўпинча, бу ҳодиса оилалари зўравонлик қилганларда кузатилади. Спиртли ичимликлар ва гиёҳвандлар ҳам ушбу тоифага киради.
оилавий социализация
Бундай ҳолда, бола ўз оила аъзоларини кузатади ва уларнинг тажрибасини ўрганади. Боланинг бундай ижтимоийлашуви бир неча омилларга боғлиқ:
• Оиланинг таркиби ва тузилиши.
• Боланинг оила иерархиясидаги ўрни.
• Танланган таълим модели. Масалан, ота-оналар ва узоқроқ қариндошлар ўз қадриятларини болага юклашлари мумкин.

Кўп нарса оила аъзоларининг маънавий ва ижодий салоҳиятига боғлиқ.

Касбий ва меҳнатни ижтимоийлаштириш
Инсоннинг қадриятларининг яна бир мослашуви у ўз фаолиятини бошлаганида ва ҳамкасблари билан танишганда содир бўлади. Бундай ҳолда, у янги муҳитга мослашишга мажбур бўлади. Гап шундаки, ишда у ишбилармонлик одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилиши керак, уларсиз шахс мартаба зинапоясидан юқорига кўтарила олмайди ёки, масалан, зарур сертификат ва малака оширишни ололмайди.
Бундан ташқари, инсон у учун янги меҳнат кўникмаларини ўрганиши керак.
Субмаданий гуруҳнинг социализацияси
Бундай ҳолда, биз дам олиш пайтида ёки ҳаётининг бошқа даврида одам қоладиган муҳит ҳақида гапирамиз. Инсон билан мулоқот қилиш мумкин турли одамлар ва кўплаб дўстларингиз бор, уларнинг ҳар бири тажриба тўплашга ҳисса қўшади.
Шу билан бирга, инсон жамиятнинг янги маданий хусусиятлари, диний ва маданий хусусиятлар ва бошқалар билан танишади.Бундан ташқари, инсон турли ёшдаги ёки мақомдаги одамлар билан мулоқот қилади. Бу омилларнинг барчаси янги ўртоқлар билан танишишда мослашадиган янги хулқ-атвор моделларини шакллантиришга имкон беради.
Ижтимоийлаштириш функциялари
Бу механизм шахснинг шаклланиши учун катта аҳамиятга ега. Aсосий функциялар орасида:
• Норматив-тартибга солувчи. Бу шуни англатадики, одамни ўраб турган ҳамма нарса унга у ёки бу таъсир кўрсатиши мумкин. Бу ҳолда биз оила, мамлакат сиёсати, дин ва бошқа кўп нарсалар ҳақида гапирамиз.
• Шахсан ўзгарувчан. Бошқа одамлар билан мулоқот қилиш жараёнида инсон ўзининг индивидуал фазилатлари ва хусусиятларини намоён қила бошлайди. Шундай қилиб, у умумий массадан ажратилади.
• Қиймат йўналиши. Ушбу тоифа тартибга солишга ўхшайди. Бироқ, бу ҳолда, инсон атрофдаги ҳамма нарсадан тажрибани емас, балки маълум қадриятларни қабул қилади.
• Aхборот ва алоқа. Бунда шахснинг турмуш тарзи жамиятнинг турли вакиллари билан мулоқот қилиш тажрибаси асосида унинг турмуш тарзини шакллантиради.
• Ижодий. Aгар инсон тўғри муҳитда тарбияланган бўлса, бу одамга атрофдаги дунёни яхшилашни ўрганишга ёрдам беради.