Вижинер усулида шифрлаш. Бу шифрлаш усули кўп алфавитли шифрлаш усулига киради. Қуйида лотин алифбосидан фойдаланилган ҳолда калит “TELEKOM” га тенг бўлган ҳолда, “ELEKTRON HUKUMAT MARKAZI” очиқ матнини шифрлаш келтирилган. Бунинг учун дастлаб сатр бўйлаб лотин алифбоси ѐзилади. Алифбони биринчи ҳарфи тагидан калит сўз вертикал шаклда ѐзилади. Шундан сўнг ҳар бир калит сўзнинг ҳарфи орқасидан горизонтал шаклда алфавит тўлдириб ѐзилади.
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
Ушбу жадвалдан шифрлаш натижаси сифатида қуйидагини олиш мумкин: Т1=XPPODFA_GLFOEAM_MQLVUOL_B.
Очиқ матн
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
Калит
|
T
|
E
|
L
|
E
|
K
|
O
|
M
|
T
|
E
|
L
|
E
|
K
|
O
|
M
|
T
|
E
|
L
|
E
|
K
|
O
|
M
|
T
|
Шифрланган матн
|
X
|
P
|
P
|
O
|
D
|
F
|
A
|
G
|
L
|
F
|
O
|
E
|
A
|
M
|
M
|
Q
|
L
|
V
|
U
|
O
|
L
|
B
|
DESHIFRLASH
Deshifrlashda shirlangan matn unga mos kalitdagi harf orqali topilib berilgan matn hosil qilinadi
Шифрланган матн
|
X
|
P
|
P
|
O
|
D
|
F
|
A
|
G
|
L
|
F
|
O
|
E
|
A
|
M
|
M
|
Q
|
L
|
V
|
U
|
O
|
L
|
B
|
Калит
|
T
|
E
|
L
|
E
|
K
|
O
|
M
|
T
|
E
|
L
|
E
|
K
|
O
|
M
|
T
|
E
|
L
|
E
|
K
|
O
|
M
|
T
|
Очиқ матн
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
Bizda berilgan matn “ELEKTRON HUKUMAT MARKAZI”
10-variant
4.“ Elektron hukumat markazi” matnini Affin usulida shifrlang va deshifrlang. a=2, b=5.
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
1
0
|
1
1
|
1
2
|
1
3
|
1
4
|
1
5
|
1
6
|
1
7
|
1
8
|
1
9
|
2
0
|
2
1
|
2
2
|
2
3
|
2
4
|
2
5
|
Шифрлаш. Ушбу усулда маълумотларни шифрлаш учун “ Elektron hukumat markazi ” очиқ матни олиниб, калит сифатида a=2 ва b=5 олинди. Алфавит узунлиги m=26 га тенг. Бу ҳолда шифрлаш ункцифсининг умумий кўриниши қуйидагича бўлади:y = E(x) = (2x + 5)Nod26. Юқоридаги жадвалга асосланиб қуйидагини олиш мумкин:
Хабар
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
|
4
|
11
|
4
|
10
|
19
|
17
|
14
|
13
|
7
|
20
|
10
|
20
|
12
|
0
|
19
|
12
|
0
|
17
|
10
|
0
|
25
|
8
|
Шифрлашнинг умумий кўриниши эса қуйидагича бўлади:
Хабар
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
X
|
4
|
11
|
4
|
10
|
19
|
17
|
14
|
13
|
7
|
20
|
10
|
20
|
12
|
0
|
19
|
12
|
0
|
17
|
10
|
0
|
25
|
8
|
2X+5
|
13
|
27
|
13
|
25
|
43
|
39
|
33
|
31
|
19
|
45
|
25
|
45
|
29
|
5
|
43
|
29
|
5
|
39
|
25
|
5
|
55
|
21
|
(2x+5)mod26
|
13
|
1
|
13
|
25
|
17
|
13
|
7
|
5
|
19
|
19
|
15
|
19
|
3
|
5
|
17
|
3
|
5
|
13
|
25
|
5
|
3
|
21
|
Шифр матн
|
N
|
B
|
N
|
Z
|
R
|
N
|
H
|
F
|
T
|
T
|
P
|
T
|
D
|
F
|
R
|
D
|
F
|
N
|
Z
|
F
|
D
|
V
|
Дешифрлаш жараёни. Дешифрлаш формуласи D(y) = a–1(y − b)mod26
b)NodN га тенг бўлиб, a–1 = 2 , b=5 ва m=26 га тенг бўлади
Шифр матн
|
N
|
B
|
N
|
Z
|
R
|
N
|
H
|
F
|
T
|
T
|
P
|
T
|
D
|
F
|
R
|
D
|
F
|
N
|
Z
|
F
|
D
|
V
|
|
13
|
1
|
13
|
25
|
17
|
13
|
7
|
5
|
19
|
19
|
15
|
19
|
3
|
5
|
17
|
3
|
5
|
13
|
25
|
5
|
3
|
21
|
Дешифрлашнинг умумий кўриниши эса :
Шифр матн
|
N
|
B
|
N
|
Z
|
R
|
N
|
H
|
F
|
T
|
T
|
P
|
T
|
D
|
F
|
R
|
D
|
F
|
N
|
Z
|
F
|
D
|
V
|
y
|
13
|
1
|
13
|
25
|
17
|
13
|
7
|
5
|
19
|
19
|
15
|
19
|
3
|
5
|
17
|
3
|
5
|
13
|
25
|
5
|
3
|
21
|
4(y-5)mod26
|
4
|
11
|
4
|
10
|
19
|
17
|
14
|
13
|
7
|
20
|
10
|
20
|
12
|
0
|
19
|
12
|
0
|
17
|
10
|
0
|
25
|
8
|
Хабар
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
Олинган алфавитдаги барча белгиларни шифрлаш натижаси қуйидагига тенг бўлади.
Xабар
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
x
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
1
0
|
1
1
|
1
2
|
1
3
|
1
4
|
1
5
|
1
6
|
1
7
|
1
8
|
1
9
|
2
0
|
2
1
|
2
2
|
2
3
|
2
4
|
2
5
|
(2x+5) mod26
|
5
|
7
|
9
|
11
|
13
|
15
|
17
|
19
|
21
|
23
|
25
|
1
|
3
|
5
|
7
|
9
|
11
|
13
|
15
|
17
|
19
|
21
|
23
|
25
|
1
|
3
|
Шиф
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р матн
|
F
|
H
|
J
|
L
|
N
|
P
|
R
|
T
|
V
|
X
|
Z
|
B
|
D
|
F
|
H
|
J
|
L
|
N
|
P
|
R
|
T
|
V
|
X
|
Z
|
B
|
D
|
Varint №11
4. “ Elektron hukumat markazi” matnini Polibiya kvadratining 2- usulida shifrlang va deshifrlang.
2- Шифрлаш усули. Бу усулда маълумотни шифрлашда унинг жадвалдаги жойлашган ўрнидан фойдаланилади.
Очиқ матн белгилари:
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
Горизонтал ўрни:
|
5
|
1
|
5
|
5
|
4
|
2
|
4
|
3
|
3
|
5
|
5
|
5
|
2
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
5
|
1
|
5
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
3
|
1
|
2
|
4
|
4
|
3
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
5
|
2
|
Шундан сўнг координатлар қатор бўйича жуфтланиб ўқилади ва қуйидигига эга бўлинади:
51 55 42 43 35 55 21 42 12 51 54 13 12 44 33 24 24 31 43 14 21 52
Шундан сўнг юқоридаги жуфтликлар горизонтал ва вертикал координаталар шаклида ифодаланади.
Горизонтал ўрни:
|
5
|
5
|
4
|
4
|
3
|
5
|
2
|
4
|
1
|
5
|
5
|
1
|
1
|
4
|
3
|
2
|
2
|
3
|
4
|
1
|
2
|
5
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
5
|
2
|
3
|
5
|
5
|
1
|
2
|
2
|
1
|
4
|
3
|
2
|
4
|
3
|
4
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
Очиқ матн белгилари:
|
E
|
Z
|
I/J
|
O
|
X
|
Z
|
B
|
I/J
|
F
|
E
|
U
|
L
|
F
|
T
|
N
|
R
|
R
|
C
|
O
|
Q
|
B
|
K
|
Олинган натижавий шифр матн “EZI/J OXZBI/JFEULFTNRRCOQBK” га тенг бўлади.
Deshifrlash
Очиқ матн белгилари:
|
E
|
Z
|
I/J
|
O
|
X
|
Z
|
B
|
I/J
|
F
|
E
|
U
|
L
|
F
|
T
|
N
|
R
|
R
|
C
|
O
|
Q
|
B
|
K
|
Горизонтал ўрни:
|
5
|
5
|
4
|
4
|
3
|
5
|
2
|
4
|
1
|
5
|
5
|
1
|
1
|
4
|
3
|
2
|
2
|
3
|
4
|
1
|
2
|
5
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
5
|
2
|
3
|
5
|
5
|
1
|
2
|
2
|
1
|
4
|
3
|
2
|
4
|
3
|
4
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
Olingan natijani gorizontal vertikal juft qilib yozib olamiz
51 55 42 43 35 55 21 42 12 51 54 13 12 44 33 24 24 31 43 14 21 52
Шундан сўнг юқоридаги sonlar ketma-ket yoziladi
Горизонтал ўрни:
|
5
|
1
|
5
|
5
|
4
|
2
|
4
|
3
|
3
|
5
|
5
|
5
|
2
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
5
|
1
|
5
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
3
|
1
|
2
|
4
|
4
|
3
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
5
|
2
|
Очиқ матн белгилари:
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
Deshifrlangan matn: Elektron hukumat markazi
Varint №12
4. “ Elektron hukumat markazi” matnini Polibiya kvadratining 3- usulida shifrlang va deshifrlang.
3- Шифрлаш усули. Бу усулда маълумотни шифрлашда унинг жадвалдаги жойлашган ўрнидан фойдаланилади.
Очиқ матн белгилари:
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
Горизонтал ўрни:
|
5
|
1
|
5
|
5
|
4
|
2
|
4
|
3
|
3
|
5
|
5
|
5
|
2
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
5
|
1
|
5
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
3
|
1
|
2
|
4
|
4
|
3
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
5
|
2
|
Шундан сўнг координатлар қатор бўйича ўқилади ва қуйидигига эга бўлинади: 51554243355521421251541312443324243143142152. Шундан сўнг олинган кетма-кетлик чапга циклик бир белгига силжитилади ва 15542433555214212515413124433242431431421525 кетма-кетлик олинади ва у жуфт-жуфт қилиб ѐзилади, 15 54 24 33 55 52 14 21 25 15 41 31 24 43 32 42 43 14 31 42 15 25. Шундан сўнг юқоридаги жуфтликлар горизонтал ва вертикал координаталар шаклида ифодаланади.
Горизонтал ўрни:
|
1
|
5
|
2
|
3
|
5
|
5
|
1
|
2
|
2
|
1
|
4
|
3
|
2
|
4
|
3
|
4
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
Вертикал ўрни:
|
5
|
4
|
4
|
3
|
5
|
2
|
4
|
1
|
5
|
5
|
1
|
1
|
4
|
3
|
2
|
2
|
3
|
4
|
1
|
2
|
5
|
5
|
Очиқ матн белгилари:
|
V
|
U
|
R
|
N
|
Z
|
K
|
Q
|
B
|
W
|
V
|
D
|
C
|
R
|
O
|
H
|
I/J
|
O
|
Q
|
C
|
I/J
|
V
|
W
|
Олинган натижавий шифр матн “VURNZKQBWVDCROHI/JOQCI/JVW” га тенг бўлади.
DESHIFRLASH
VURNZKQBWVDCROHI/JOQCI/JVW shifrlangan matnni jadval bo’yicha ochamiz.
Очиқ матн белгилари:
|
V
|
U
|
R
|
N
|
Z
|
K
|
Q
|
B
|
W
|
V
|
D
|
C
|
R
|
O
|
H
|
I/J
|
O
|
Q
|
C
|
I/J
|
V
|
W
|
Горизонтал ўрни:
|
1
|
5
|
2
|
3
|
5
|
5
|
1
|
2
|
2
|
1
|
4
|
3
|
2
|
4
|
3
|
4
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
Вертикал ўрни:
|
5
|
4
|
4
|
3
|
5
|
2
|
4
|
1
|
5
|
5
|
1
|
1
|
4
|
3
|
2
|
2
|
3
|
4
|
1
|
2
|
5
|
5
|
Шундан сўнг координатлар gorizontal va vertical juftlikka yozib olinadi: 15 54 24 33 55 52 14 21 25 15 41 31 24 43 32 42 43 14 31 42 15 25 shundan so’ng birlashtirilib ketma ketlik o’ngga siklik bir belgiga siljitiladi 51554243355521421251541312443324243143142152. Shundan so’ng bu qator bo’yicha yozib olinadi va jadval bo’yicha mos harflarni belgilaymiz.
Горизонтал ўрни:
|
5
|
1
|
5
|
5
|
4
|
2
|
4
|
3
|
3
|
5
|
5
|
5
|
2
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
5
|
1
|
5
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
3
|
1
|
2
|
4
|
4
|
3
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
5
|
2
|
Очиқ матн белгилари:
|
E
|
L
|
E
|
K
|
T
|
R
|
O
|
N
|
H
|
U
|
K
|
U
|
M
|
A
|
T
|
M
|
A
|
R
|
K
|
A
|
Z
|
I
|
Deshifrlangan matn: Elektron hukumat markazi
Varint №13
4. “ City cars loyihasi” matnini Vijiner usulida shifrlang va deshifrlang. k=axborot.
Вижинер усулида шифрлаш. Бу шифрлаш усули кўп алфавитли шифрлаш усулига киради. Қуйида лотин алифбосидан фойдаланилган ҳолда калит “AXBOROT” га тенг бўлган ҳолда, “Citycarsloyihasi” очиқ матнини шифрлаш келтирилган. Бунинг учун дастлаб сатр бўйлаб лотин алифбоси ѐзилади. Алифбони биринчи ҳарфи тагидан калит сўз вертикал шаклда ѐзилади. Шундан сўнг ҳар бир калит сўзнинг ҳарфи орқасидан горизонтал шаклда алфавит тўлдириб ѐзилади.
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
Ochiq matn
|
C
|
I
|
T
|
Y
|
C
|
A
|
R
|
S
|
L
|
O
|
Y
|
I
|
H
|
A
|
S
|
I
|
Kalit so’z
|
A
|
X
|
B
|
O
|
R
|
O
|
T
|
A
|
X
|
B
|
O
|
R
|
O
|
T
|
A
|
X
|
Shifrlangan
matn
|
C
|
F
|
U
|
M
|
T
|
O
|
K
|
S
|
I
|
P
|
M
|
Z
|
V
|
T
|
S
|
F
|
Ушбу жадвалдан шифрлаш натижаси сифатида қуйидагини олиш мумкин:
Т1=CFUMTOKSIPMZVTSF.
DESHIFRLASH
Deshifrlashda shirlangan matn unga mos kalitdagi harf orqali topilib berilgan matn hosil qilinadi
Shifrlangan
matn
|
C
|
F
|
U
|
M
|
T
|
O
|
K
|
S
|
I
|
P
|
M
|
Z
|
V
|
T
|
S
|
F
|
Kalit so’z
|
A
|
X
|
B
|
O
|
R
|
O
|
T
|
A
|
X
|
B
|
O
|
R
|
O
|
T
|
A
|
X
|
Ochiq matn
|
C
|
I
|
T
|
Y
|
C
|
A
|
R
|
S
|
L
|
O
|
Y
|
I
|
H
|
A
|
S
|
I
|
Bizda berilgan matn city cars loyihasi
Variant no_16.4
“City cars loyihasi” matnini Affin usulida shifrlang va deshifrlang. a=4, b=5
Аффин шифри. Аффин крипототизимлари кенг тарқалмаган ўрнига қўйиш усуллари саналиб, бир алфавитли шифрлаш усулларига киради. Бу тизимларга аффин тизимидаги Цезар усули, ROT13 ва Атбаш усуллари киради. Аффин тизимидаги Цезар усулида ҳар бир ҳарфга алмаштирилувчи ҳарфлар махсус формула бўйича аниқланади: E(x)=аx+b (modm), бу ерда а, b - бутун сонлар бўлиб, калитлар ҳисобланади, 0≤а, b
Шифрлаш. Ушбу усулда маълумотларни шифрлаш учун “ATTACK AT DAWN” очиқ матни олиниб, калит сифатида a=4 ва b=5 олинди. Алфавит узунлиги m=26 га тенг. Бу ҳолда шифрлаш функцифсининг умумий кўриниши қуйидагича бўлади:y = E(x) = (3x + 4)Nod26. Юқоридаги жадвалга асосланиб қуйидагини олиш мумкин:
Xabar
|
C
|
i
|
t
|
y
|
c
|
a
|
r
|
s
|
l
|
o
|
y
|
i
|
h
|
a
|
s
|
i
|
|
2
|
8
|
19
|
24
|
2
|
0
|
17
|
18
|
11
|
14
|
24
|
8
|
7
|
0
|
18
|
8
|
Шифрлашнинг умумий кўриниши эса қуйидагича бўлади:
Xabar
|
c
|
i
|
t
|
y
|
c
|
a
|
r
|
s
|
l
|
o
|
y
|
i
|
h
|
a
|
s
|
i
|
X
|
2
|
8
|
19
|
24
|
2
|
0
|
17
|
18
|
11
|
14
|
24
|
8
|
7
|
0
|
18
|
8
|
4x+5
|
13
|
37
|
81
|
101
|
13
|
5
|
73
|
77
|
49
|
61
|
101
|
37
|
33
|
5
|
77
|
37
|
(4x+5)mod26
|
13
|
11
|
3
|
23
|
13
|
5
|
21
|
25
|
23
|
9
|
23
|
11
|
7
|
5
|
25
|
11
|
Shifr matn
|
N
|
L
|
D
|
X
|
N
|
F
|
V
|
Z
|
X
|
J
|
X
|
L
|
H
|
F
|
Z
|
L
|
Deshifrlash: Дешифрлаш формуласи D(y) = a–1(y − b)NodN га тенг бўлиб, a–1 =16, b=5 ва m=26 га тенг бўлади.
Shifr matn
|
N
|
L
|
D
|
X
|
N
|
F
|
V
|
Z
|
X
|
J
|
X
|
L
|
H
|
F
|
Z
|
L
|
Y
|
13
|
37
|
81
|
101
|
13
|
5
|
73
|
77
|
49
|
61
|
101
|
37
|
33
|
5
|
77
|
37
|
16 (y-5)mod26
|
2
|
8
|
19
|
24
|
2
|
0
|
17
|
18
|
11
|
14
|
24
|
8
|
7
|
0
|
18
|
8
|
Xabar
|
c
|
i
|
t
|
y
|
c
|
a
|
r
|
s
|
l
|
o
|
y
|
i
|
h
|
a
|
s
|
i
|
Variant no_17.4
Вижинер усулида шифрлаш. Бу шифрлаш усули кўп алфавитли шифрлаш усулига киради. Қуйида лотин алифбосидан фойдаланилган ҳолда калит “TELEFON” га тенг бўлган ҳолда, “Citycarsloyihasi” очиқ матнини шифрлаш келтирилган. Бунинг учун дастлаб сатр бўйлаб лотин алифбоси ѐзилади. Алифбони биринчи ҳарфи тагидан калит сўз вертикал шаклда ѐзилади. Шундан сўнг ҳар бир калит сўзнинг ҳарфи орқасидан горизонтал шаклда алфавит тўлдириб ѐзилади.
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
Очиқ матн
|
a
|
x
|
b
|
o
|
r
|
o
|
t
|
x
|
a
|
v
|
f
|
s
|
i
|
z
|
l
|
i
|
g
|
i
|
s
|
t
|
a
|
n
|
d
|
a
|
r
|
t
|
l
|
a
|
r
|
i
|
Калит
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
Шифрланган матн
|
T
|
B
|
M
|
S
|
W
|
C
|
G
|
Q
|
E
|
G
|
J
|
X
|
W
|
M
|
E
|
M
|
R
|
M
|
X
|
H
|
N
|
G
|
H
|
L
|
V
|
Y
|
Z
|
N
|
K
|
M
|
Ушбу жадвалдан шифрлаш натижаси сифатида қуйидагини олиш мумкин:
T
|
B
|
M
|
S
|
W
|
C
|
G
|
Q
|
E
|
G
|
J
|
X
|
W
|
M
|
E
|
M
|
R
|
M
|
X
|
H
|
N
|
G
|
H
|
L
|
V
|
Y
|
Z
|
N
|
K
|
M
|
DESHIFRLASH
Deshifrlashda shirlangan matn unga mos kalitdagi harf orqali topilib berilgan matn hosil qilinadi
Шифрланган матн
|
T
|
B
|
M
|
S
|
W
|
C
|
G
|
Q
|
E
|
G
|
J
|
X
|
W
|
M
|
E
|
M
|
R
|
M
|
X
|
H
|
N
|
G
|
H
|
L
|
V
|
Y
|
Z
|
N
|
K
|
M
|
Калит
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
l
|
e
|
f
|
o
|
n
|
t
|
e
|
Очиқ матн
|
a
|
x
|
b
|
o
|
r
|
o
|
t
|
x
|
a
|
v
|
f
|
s
|
i
|
z
|
l
|
i
|
g
|
i
|
s
|
t
|
a
|
n
|
d
|
a
|
r
|
t
|
l
|
a
|
r
|
i
|
Deshifrlangan matn :axborot xavfsizligi standartlari
18.4
Очиқ матн белгилари:
|
a
|
x
|
b
|
o
|
r
|
o
|
t
|
x
|
a
|
v
|
f
|
s
|
i
|
z
|
l
|
i
|
g
|
i
|
s
|
t
|
a
|
n
|
d
|
a
|
r
|
t
|
l
|
a
|
r
|
i
|
Горизонтал ўрни:
|
1
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
4
|
3
|
1
|
1
|
1
|
3
|
4
|
5
|
1
|
4
|
2
|
4
|
3
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
4
|
1
|
1
|
2
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
5
|
1
|
3
|
4
|
3
|
4
|
5
|
1
|
5
|
2
|
4
|
2
|
5
|
3
|
2
|
2
|
2
|
4
|
4
|
1
|
3
|
1
|
1
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
Шундан сўнг координатлар қатор бўйича жуфтланиб ўқилади ва қуйидигига эга бўлинади:
:13 24 24 43 11 13 45 14 24 34 13 41 24 11 24 15 13 43 45 15 24 25 32 22 44 13 11 44 31 42
Горизонтал ўрни:
|
1
|
2
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
1
|
2
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
1
|
1
|
4
|
4
|
1
|
2
|
2
|
3
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
3
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
3
|
4
|
4
|
3
|
1
|
3
|
5
|
4
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
4
|
5
|
3
|
3
|
5
|
5
|
4
|
5
|
2
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
2
|
Шифр матн белигиси:
|
K
|
R
|
R
|
O
|
A
|
K
|
Y
|
Q
|
R
|
S
|
K
|
D
|
R
|
A
|
R
|
V
|
K
|
O
|
Y
|
V
|
R
|
W
|
H
|
G
|
T
|
K
|
A
|
T
|
C
|
I
|
NATIJA:
K
|
R
|
R
|
O
|
A
|
K
|
Y
|
Q
|
R
|
S
|
K
|
D
|
R
|
A
|
R
|
V
|
K
|
O
|
Y
|
V
|
R
|
W
|
H
|
G
|
T
|
K
|
A
|
T
|
C
|
I
|
Deshifrlash
Горизонтал ўрни:
|
1
|
2
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
1
|
2
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
1
|
1
|
4
|
4
|
1
|
2
|
2
|
3
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
3
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
3
|
4
|
4
|
3
|
1
|
3
|
5
|
4
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
4
|
5
|
3
|
3
|
5
|
5
|
4
|
5
|
2
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
2
|
Шифр матн белигиси:
|
K
|
R
|
R
|
O
|
A
|
K
|
Y
|
Q
|
R
|
S
|
K
|
D
|
R
|
A
|
R
|
V
|
K
|
O
|
Y
|
V
|
R
|
W
|
H
|
G
|
T
|
K
|
A
|
T
|
C
|
I
|
Olingan natijani gorizontal vertikal juft qilib yozib olamiz
13 24 24 43 11 13 45 14 24 34 13 41 24 11 24 15 13 43 45 15 24 25 32 22 44 13 11 44 31 42
Шундан сўнг юқоридаги sonlar ketma-ket yoziladi
Очиқ матн белгилари:
|
a
|
x
|
b
|
o
|
r
|
o
|
t
|
x
|
a
|
v
|
f
|
s
|
i
|
z
|
l
|
i
|
g
|
i
|
s
|
t
|
a
|
n
|
d
|
a
|
r
|
t
|
l
|
a
|
r
|
i
|
Горизонтал ўрни:
|
1
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
4
|
3
|
1
|
1
|
1
|
3
|
4
|
5
|
1
|
4
|
2
|
4
|
3
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
4
|
1
|
1
|
2
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
5
|
1
|
3
|
4
|
3
|
4
|
5
|
1
|
5
|
2
|
4
|
2
|
5
|
3
|
2
|
2
|
2
|
4
|
4
|
1
|
3
|
1
|
1
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
Deshifrlangan matn:axborot xavfsizligi standartlari
19.4
“axborot xavfsizligi standartlri” matnini Polibiya kvadratining 3- usulida shifrlang va deshifrlang.
3- Шифрлаш усули. Бу усулда маълумотни шифрлашда унинг жадвалдаги жойлашган ўрнидан фойдаланилади.
Очиқ матн белгилари:
|
a
|
x
|
b
|
o
|
r
|
o
|
t
|
x
|
a
|
v
|
f
|
s
|
i
|
z
|
l
|
i
|
g
|
i
|
s
|
t
|
a
|
n
|
d
|
a
|
r
|
t
|
l
|
a
|
r
|
i
|
Горизонтал ўрни:
|
1
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
4
|
3
|
1
|
1
|
1
|
3
|
4
|
5
|
1
|
4
|
2
|
4
|
3
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
4
|
1
|
1
|
2
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
5
|
1
|
3
|
4
|
3
|
4
|
5
|
1
|
5
|
2
|
4
|
2
|
5
|
3
|
2
|
2
|
2
|
4
|
4
|
1
|
3
|
1
|
1
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
Шундан сўнг координатлар қатор бўйича ўқилади ва қуйидигига эга бўлинади:
KETMA KET:32 42 44 31 11 34 51 42 43 41 34 12 41 12 41 51 34 34 51 52 42 53 22 24 41 31 14 43 14 21 Шундан сўнг олинган кетма-кетлик чапга циклик бир белгига силжитилади ва . Шундан сўнг юқоридаги жуфтликлар горизонтал ва вертикал координаталар шаклида ифодаланади.
Горизонтал ўрни:
|
3
|
4
|
4
|
3
|
1
|
3
|
5
|
4
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
4
|
5
|
3
|
3
|
5
|
5
|
4
|
5
|
2
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
2
|
Вертикал ўрни:
|
2
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
1
|
2
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
1
|
1
|
4
|
4
|
1
|
2
|
2
|
3
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
3
|
4
|
1
|
Шифр матн белигиси:
|
H
|
I
|
T
|
C
|
A
|
D
|
E
|
I
|
O
|
D
|
S
|
F
|
D
|
F
|
D
|
E
|
D
|
D
|
E
|
F
|
I
|
P
|
G
|
R
|
D
|
C
|
Q
|
O
|
Q
|
B
|
NATIJA:SHIFR:
Шифр матн белигиси:
|
H
|
I
|
T
|
C
|
A
|
D
|
E
|
I
|
O
|
D
|
S
|
F
|
D
|
F
|
D
|
E
|
D
|
D
|
E
|
F
|
I
|
P
|
G
|
R
|
D
|
C
|
Q
|
O
|
Q
|
B
|
Deshifrlash:
H
|
I
|
T
|
C
|
A
|
D
|
E
|
I
|
O
|
D
|
S
|
F
|
D
|
F
|
D
|
E
|
D
|
D
|
E
|
F
|
I
|
P
|
G
|
R
|
D
|
C
|
Q
|
O
|
Q
|
B
|
shifrlangan matnni jadval bo’yicha ochamiz.
Горизонтал ўрни:
|
3
|
4
|
4
|
3
|
1
|
3
|
5
|
4
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
4
|
5
|
3
|
3
|
5
|
5
|
4
|
5
|
2
|
2
|
4
|
3
|
1
|
4
|
1
|
2
|
Вертикал ўрни:
|
2
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
1
|
2
|
3
|
1
|
4
|
2
|
1
|
2
|
1
|
1
|
4
|
4
|
1
|
2
|
2
|
3
|
2
|
4
|
1
|
1
|
4
|
3
|
4
|
1
|
Шифр матн белигиси:
|
H
|
I
|
T
|
C
|
A
|
D
|
E
|
I
|
O
|
D
|
S
|
F
|
D
|
F
|
D
|
E
|
D
|
D
|
E
|
F
|
I
|
P
|
G
|
R
|
D
|
C
|
Q
|
O
|
Q
|
B
|
Шундан сўнг координатлар gorizontal va vertical juftlikka yozib olinadi: 32 42 44 31 11 34 51 42 43 41 34 12 41 12 41 51 34 34 51 52 42 53 22 24 41 31 14 43 14 21 shundan so’ng birlashtirilib ketma ketlik o’ngga siklik bir belgiga siljitiladi Shundan song jadval bo’yicha mos harflarni belgilaymiz.
Очиқ матн белгилари:
|
a
|
x
|
b
|
o
|
r
|
o
|
t
|
x
|
a
|
v
|
f
|
s
|
i
|
z
|
l
|
i
|
g
|
i
|
s
|
t
|
a
|
n
|
d
|
a
|
r
|
t
|
l
|
a
|
r
|
i
|
Горизонтал ўрни:
|
1
|
3
|
2
|
4
|
2
|
4
|
4
|
3
|
1
|
1
|
1
|
3
|
4
|
5
|
1
|
4
|
2
|
4
|
3
|
4
|
1
|
3
|
4
|
1
|
2
|
4
|
1
|
1
|
2
|
4
|
Вертикал ўрни:
|
1
|
5
|
1
|
3
|
4
|
3
|
4
|
5
|
1
|
5
|
2
|
4
|
2
|
5
|
3
|
2
|
2
|
2
|
4
|
4
|
1
|
3
|
1
|
1
|
4
|
4
|
3
|
1
|
4
|
2
|
Deshifrlangan matn:axborot xavfsizligi standartlari.
20.4
XABAR
|
A
|
X
|
B
|
O
|
R
|
O
|
T
|
X
|
A
|
V
|
F
|
S
|
I
|
Z
|
L
|
I
|
G
|
I
|
S
|
T
|
E
|
N
|
D
|
A
|
R
|
T
|
L
|
A
|
R
|
I
|
|
0
|
23
|
1
|
14
|
17
|
14
|
19
|
23
|
0
|
21
|
5
|
18
|
8
|
25
|
11
|
8
|
6
|
8
|
18
|
19
|
4
|
13
|
3
|
0
|
17
|
19
|
11
|
0
|
17
|
8
|
XABAR
|
A
|
X
|
B
|
O
|
R
|
O
|
T
|
X
|
A
|
V
|
F
|
S
|
I
|
Z
|
L
|
I
|
G
|
I
|
S
|
T
|
E
|
N
|
D
|
A
|
R
|
T
|
L
|
A
|
R
|
I
|
X
|
0
|
23
|
1
|
14
|
17
|
14
|
19
|
23
|
0
|
21
|
5
|
18
|
8
|
25
|
11
|
8
|
6
|
8
|
18
|
19
|
4
|
13
|
3
|
0
|
17
|
19
|
11
|
0
|
17
|
8
|
5X+7
|
7
|
122
|
12
|
97
|
92
|
97
|
102
|
122
|
7
|
112
|
32
|
97
|
47
|
132
|
62
|
47
|
37
|
47
|
97
|
102
|
27
|
72
|
22
|
7
|
92
|
102
|
62
|
7
|
92
|
47
|
(5X+7)mod26
|
7
|
18
|
12
|
19
|
14
|
19
|
24
|
18
|
7
|
8
|
6
|
19
|
21
|
2
|
10
|
21
|
11
|
21
|
19
|
24
|
1
|
20
|
22
|
7
|
14
|
24
|
10
|
7
|
14
|
21
|
SHIFR MATN
|
H
|
S
|
M
|
T
|
O
|
T
|
Y
|
S
|
H
|
I
|
G
|
T
|
V
|
C
|
K
|
V
|
L
|
V
|
T
|
Y
|
B
|
U
|
W
|
H
|
O
|
Y
|
K
|
H
|
O
|
V
|
Дешифрлаш жараёни:
SHIFR MATN
|
H
|
S
|
M
|
T
|
O
|
T
|
Y
|
S
|
H
|
I
|
G
|
T
|
V
|
C
|
K
|
V
|
L
|
V
|
T
|
Y
|
B
|
U
|
W
|
H
|
O
|
Y
|
K
|
H
|
O
|
V
|
|
7
|
18
|
12
|
19
|
14
|
19
|
24
|
18
|
7
|
8
|
6
|
19
|
21
|
2
|
10
|
21
|
11
|
21
|
19
|
24
|
1
|
20
|
22
|
7
|
14
|
24
|
10
|
7
|
14
|
21
|
Do'stlaringiz bilan baham: | 
