Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

1. 
Savol
Sarlavhadagi savol insonni unga javob berishiga undaydi (ongsiz ravishda). 
Buning qiziqarli jihati shundaki, savolga javob topish uchun uni yaxshilab 
anglash, o‘zidan o'tkazish shart. Bu retsipient xohlaydimi yoki yo‘qmi, baribir 
e’tibomi qaratishga majbur qiladi.
Savollar ritorik, muayyan (konkret) yoki mavhum (abstrakt) boiishi 
mumkin. Biroq, ulami bir narsa birlashtiradi: ular bevosita yoki bilvosita matnda 
yashiringan javobga ishora qiladi. Bu maqsadga erishish uchun matnni izchil 
o‘rganish zarur.
Sarlavhalardan misollar:
Boshingiz nega aylanyapti?
Nima uchun Siz Antaliyada dam ololmaysiz?
52

---

Bir kunda qancha vaqtni o'zmgizni kamsitish, o‘zmgizga achinishga 
sarflaysiz?
Vijdoningiz qayerda?
0 ‘zingizni 5 yildan keyin qanday tasawur qilasiz?
Ishingizning bir soati qancha turadi?
Turlicha savollar turlicha ta’simi keltirib chiqaradi va retsipient e’tiborini 
turli xil yoiialtshlardagi bir narsaga qaratadi.
2. Muammoning yechimini topish (savolga javob)
Insonlar tabiatan o‘ta dangasa mavjudotiar. Dolzarb muammoning tayyor 
yechimini olish imkoniyati boisa, ko‘pchilik shu yolni tanlaydi (masalan, test). 
Bu yerda ayyorlik ishlatilgan: muammoni tanlaysiz, matnda uning yechimini 
berasiz, sarlavhasini esa o‘quvchiga yechim matnda ekanligiga ishora qilasiz. 
Sarlavhalarga misollar:
Qanday qilib tashvishlanishdan to‘xtash va yashashni boshlash kerak?
Qayerdan ko'p va bir zurnda pul topish mumkin?
Qanday qilib yelkadagi og‘riqlardan xalos bolish mumkin?
Ozodlik necha pul turadi?
2. 
Shaxsiy tajriba
Insonlar ko‘proq nimanidir bajargan insonlarga ixlos qilishadi. Ba’zi 
maqolalarda nimadir bajarish haqida faqat mulohazalar keltiriladi. Bunday 
mulohazalar ishonch uyg'otmaydi. Demagogiya (safsatabozlik) va natija umuman 
boshqa-boshqa narsalar. Masalan ikkita sarlavhani qiyoslab ko‘ring: Qanday qilib 
bir haftada 10 mln so‘m ishlab topish mumkin? Qanday qilib men bir haftada 10 
mln so‘m ishlab topdim?
Fikrlab ko 'rmgchi qaysi bir sarlavha ko‘proq qiziqish va ishonch uyg‘otadi.
Misollar:
Qanday qilib men ikki haftada 20 kg ga ozdim?
53

---

Bundan tashqari sarlavhada nafaqat muallifning, balki 3-shaxsning 
shaxsiy tajribasi ishlatilishi mumkin. Qanchalik bu shaxs obroii va mashhur 
boisa, shunchalik u gazetxonda ishonch uyg‘otadi.
Qanday qilib Bill Geyts (milliarder, kompyuter dasturlovchisi) o‘zining 
birinchi millionini ishlab topdi.
Shumaxer (poygachi) avtomobilining g'ildiragi teshilib qolsa, nima qiladi?