Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

Sarlavha tanlashning ikki usuli bor:
Birinchisi: kalit so‘zlami topish hamda ulaming orasidan eng ko‘zga 
tashlanadiganlarini tanlab olish va sarlavha sifatida ishlatish.
Ikkinchisi: maqolaning asosiy elementlarmi tashkil etadigan fraza yoki 
gapni tuzish va so‘ngra iloji boricha qisqa shaklga keltirish natijasida sarlavha 
yaratiladi.14
Sarlavha quyidagi talablarga mos bo‘lishi kerak:
13Colin Macfarlane. Hit the HeadlinesExcitmg joum ahsm activities tbrimproving writing and thinking skills 
2012.P 156.
l4Colin Macfarlane. Hit the HeadlinesExcitm g joum alism activities forimproving writing and thinking skills. 
2 0 12.P .156.
57

---

• 
Qisqa (iloji boricha qisqa);
• 
Ko‘zga tashlanadigan;
• 
Ishontiruvchi;
• 
Hozirgi zamonda yozilgan;
• 
Qiziqarli;
• 
Jalb etuvchi;
• 
Qo‘pol yoki chalg‘ituvchi - so‘z o'yini, kalamburlardan foydalanish, 
atayin yo‘l qo'yilgan grammatik xatolar;
• 
Ritrn, qofiya, alliteratsiya yordarnida “musiqiy” jarangga ega bo‘lishi;
: • 
Tipografik jihatlari asosiy matndan farq qilishi kerak. Bunga shrift, 
fon va boshqa usullar bilan erishiladi.15
Sairlavha yarim muvaffaqiyat deb ko‘p bora ta’kidlayiniz. Shunday ekan 
sarlavhaga yuklangan vazifadan kelib chiqqan holda unga e’tibor qaratish, kuchli 
emotsional ta’sir yuklash zarur. Bunda, albatta, sarlavhalarda lisoniy san’atlardan 
uslubiy foydalanish katta ahamiyatga ega. Vaqtli matbuot sahifalarida ko‘zga 
tashlanib turuvchi ko‘plab sarlavhalarni topishda lisoniy-uslubiy san’atlardan ham 
keng foydalaniladi.
Aslida nazm va nasrda ba’zi jihatlar bo‘yicha ajiatib olmuvchi bunday 
san’atlardan faqat ayrimlarigina publitsistikaga ko‘chgan bo‘lsa ham, biroq ular 
sarlavhalaming jozibali, ta’sirchan bo‘lib chiqishida juda katta ahamiyatga ega. 
Shulardan ayrimlari bilan tanishib chiqsak.
Ta’zod. 
(zid, qarama-qarshilantirish) - bu san’at qarshilantirish ma’nosida 
qo‘llanib, ma’no jihatdan bir-biriga zid bo‘lgan so‘zlardan sarlavhalarda 
foydalaniladi. Bunda sarlavhalar ma’noviy va shaklan zid bo‘lgan so'zlardan 
tuzilishi mumkin. Misollar. “men do‘stimga dushmanman” (media+). “Eng oson- 
eng qiyin masala” (Huquq). “Nur va soya”. “Jeyms Bondning ayollari: kecha va